كچانی پەنابەر ماندون بەدەست گێچەڵ و تانەی خەڵكەوە

24-02-2019 06:38
كەمپێكی ئاوارەكان لە دهۆك.


پەرەگراف- مەسعود هادی


سوعاد كەمترین كات بێ ئیش بووە، كاتێك خراپیی بژێوی خێزانەكەی بینی دەستبەجێ دەستی دایە كاركردن، بێئاگا لەوەی ئەو ئازایەتییە ‌لە پەناهەندەییدا ڕوبەڕوی چەندین كێشەی دەكاتەوە.

ئەو كچە تا لە ڕۆژئاوای كوردستان(سوریا) بوو، بێ هیچ گرفت و جیاوازییەك كاری دەكرد و ویستی لە هەرێم و لە كەمپی پەنابەرییشدا هەمان كەسایەتی بەهێزی جارانی هەبێت، هەوڵی زۆریدا كۆڵ نەدات و بەربەستەكان تێپەڕێنێت، بەڵام ڕێگرییەكان زیاتربون؛ لە گێچەڵەوە و تاوەكو تانە و بوختانی دەوروبەر.

"هەر لەسەرەتاوە بەبێ ئەوەی گوێ بدەینە داب و نەریتەكان لە باشوری كوردستان، هاوشانی پیاوان دەستمان بە كاركردن كرد، بەڵام بەداخەوە، ئەو كچ و ژنانەی خێزانەكانیان لە ڕەوشێكی خراپی ئابوریدابون ڕوبەروی چەندین كێشە بونەوە."

سوعاد ئیبراهیم بۆ‌ پەرەگراف زیاتر لە بارەی كێشەكانەوە دواو وتی"چەندین نەهامەتی هاتە بەردەم كچان و ژنان، لە ڕووی گاڵتەجاڕی و گێچەڵی سێكسی و دەستدرێژییەوە، ئەوەش لەلایەن ئەو شوێنانەی تێیدا كاریاندەكرد."

ئەوەی بەلای سوعاد و كچانی تری پەنابەرەوە جێی نیگەرانی بوو، گرفتەكان بۆ ئەوان نوێ و نامۆیە، چونكە بەوتەی خۆیان، لە ڕۆژئاوای كوردستان زۆر ئاساییە هاوشانی پیاوان كاربكەن، بەڵام بە ناچاری و بەهۆی ڕەوشی ئەمنیی و كێشەكانی ئەو وڵاتەوە ئاوارەی هەرێم بون.

لە هەرێمی كوردستان، زیاتر لە 249 هەزار پەنابەری ڕۆژئاوای كوردستان و سوریا، 20 هەزار پەنابەری باكوری كوردستان و توركیا، سەدان پەنابەری فەلەستینی هەن و لە سەدا 37یان لە ناو كەمپەكاندا دەژین، جگە لە دەیان هەزار ئاوارەی شارەكانی تری عێراق، ئەوەش بەپێی ئامارەكانی ناوەندی هەماهەنگی قەیرانەكان لە هەرێم.

سالم سەعید، لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بۆردی كاروباری پەنابەران و ئاوارە لە پارێزگای دهۆك بۆ پەرەگراف وتی"هەر حاڵەتێكی توندوتیژی و دەستدرێژی سێكسی ڕوبدات بەرانبەر ئاوارە و پەنابەران ئەوا لە بەشی كۆمەڵایەتی بۆردەكەمانەوە دۆسیەكە ڕەوانەی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دەكرێت بۆ بەدواداچون و چارەسەركردنی."

هەروەها ڕونیكردەوە ژمارەیەك لەو ڕێكخراوە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییانەی لە كەمپەكاندا كاردەكەن، گرنگی بە پرسەكانی كچان و ژنان دەدەن یاخود تایبەتن بەو بوارە، هەر لە هەڵمەتی هۆشیارییەوە تا ڕەخساندنی هەلی كار و چارەسەری كێشەكانیان، هاوكاریی ئاوارە و پەنابەران دەكەن.

ئەو هاوڵاتییانەی لە ناوچەكانی ڕۆژئاوای كوردستان بەرەو هەرێمی كوردستان هەڵاتون، بەشێكیان لە 2011وە، دوای دەستپێكردنی شەڕ و ئاڵۆزییە ناوخۆییەكانی ئەو وڵاتەوە ئاوارەن، بەپێی ئامارە فەرمییەكان و بەهۆی مانەوەی ئاڵۆزیی لە زێدی خۆیان، لە ساڵی ڕابردودا تەنیا چوار هەزار و 380 كەس گەڕاونەتەوە.

سوعاد ئیبراهیم، یەكێكە لەو پەنابەرانەی ساڵانێكە لە هەرێمی كوردستانە و زۆر توڕەیە لەو وێنایەی بۆ ئەوان كراوە، بە تایبەت دروستكردنی قسە و قسەڵۆك و بوختان، ئەوەش بەبڕوای ئەو وایكردووە، لە هەر شوێنێك دەربكەون و بیانەوێت كاربكەن بكرێنە ئامانجی حەزو خولیای خەڵك.

"بەهۆی دەنگۆ بێبنەماكانەوە لەسەر كچ و ژنانی ڕۆژئاوای كوردستان ناتوانین بە ئازادی كاربكەین بۆ بژێویی خێزانەكانمان" سوعاد وای وت.

بەردەوامیی كێشەی ژنان و كچانی پەنابەر لە كاتێكدایە، دەیان ڕێكخراوی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لە بوارە جیاوازەكانی داكۆكی و مرۆیی لە كەمپەكاندا كاردەكەن، بەبێ ئەوەی چارەسەری كۆتایی بۆ ئەو كێشەیە بدۆزنەوە.

ژیان ئەحمەد، ناوی خوازراوی كچێكی پەنابەری ڕۆژئاوای كوردستانە و مامۆستای ئینگلیزییە، ئەو كە ساڵانێكە وەكو چالاكوانی ژنان كاردەكات زیاتر لە هەركەسێكی تر مەینەتییەكانیان دەزانێت، ترسی هەیە دۆخەكە بگەڕێتەوە ئەو سەردەمەی ڕێگەی چونە دەرەوەی كەمپ بە پەنابەران نەدەدرا و بەهۆیەوە، كچان و ژنان كەوتبوونە دۆخێكی خراپی دەروونییەوە.

"بەداخەوە چەندین ڕێكخراو سەردانی كەمپ دەكەن بەناوی چارەسەری كێشەكانی ژنانەوە بەڵام تەنیا چەند وێنەیەك دەگرن و دەڕۆن، بەبێ ئەوەی هیچ سودێكیان بۆ كچان و ژنان هەبێت"، ژیان بۆ پەرەگراف ئاشكرایكرد؛ بەهۆی گێچەڵی سێكسی و دەستدرێژی و تانەی خەڵكەوە بەشێك لە كچان و ژنان بە ناچاری دەستیان لە كار هەڵگرتووە.

بەپێی زانیارییەكانی ناوەندی هاوبەشی هەماهەنگی قەیرانەكان، ژمارەیەكی كەمی پەنابەران كاردەكەن، بۆیە لە سەدا 65ی ئاوارە و پەنابەران پشت بەهاوكارییەكانی حكومەتی هەرێم و ڕێكخراوەكان دەبەستن.

موقەدەم ئارام محەمەد، بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان لە دهۆك بە پەرەگراف-ی وت"لە ساڵی 2018دا لە سنوری دهۆك 33 حاڵەتی دەستدرێژی سێكسی دژی ئاوارە و پەنابەران تۆماركراون."

بەپێی ئەو ئامارەی موقەدەم ئارام ئاشكرایكرد، هەر لە ساڵی ڕابردودا لەو پارێزگایە، ئاوارە و پەنابەران هەزار و 996 سكاڵایان لای ئەوان تۆماركردووە، لەو ژمارەیەش هەزار و 550 سكاڵای یەكلاییكراوەتەوە.

ئازایەتی سوعاد و كچانی تری پەنابەر چەند زۆربێت، وەكو خۆیان دەڵێن، ئەگەر چارەسەرێك نەبینن بۆ كێشەكانیان تا كۆتایی ناتوانن خۆیان ڕابگرن، "ئەوەتا دوای چەندین ئیش لەگەڵ ڕێكخراو و شوێنە گشتییەكاندا نەمتوانی بەردەوامیی پێبدەم، چونكە دەبێت تەسلیمیان بم، منیش ئەوەم نەكرد و ناچار لە ماڵەوە دانیشتوم" سوعاد ئیبراهیم وای وت.