دەرۆزەكردن؛ پیشەی تەمەن

بۆچی ئەوانەی دەستدەدەنە ئەو كارە ناتوانن وازی لێبێنن؟
25-05-2019 01:45
هێزە ئەمنییەكان زووزوو هەڵمەتی دەستگیركردنی كەسانی دەرۆزەكەر ئەنجامدەدەن.


پەرەگراف – هەڤاڵ زەنگەنە

هەر كە نوێژی عەسر تەواو بوو، محەمەد هەستایە سەرپێ و بە دەنگی بەرز، بەشێوەزاری كرمانجی تێكەڵ بەسۆرانی و وشەی عەرەبی هاواری لە نوێژخوێنان دەكرد هاوكاری بكەن، چونكە نەخۆشێكی بەسەردا كەوتووە و لەتوانایدا نیە چارەسەری بۆ وەربگرێت.

ئەو گەنجە تەمەن 30 ساڵە، لە مزگەوتێكدا، مانگی ڕەمەزان و بە ڕۆژوبونی خەڵكەكەی بەهەل زانی، بۆ ئەوەی هەست و سۆزی ئەوان بەلای خۆیدا ڕابكێشێت، تا هەریەكە و بەپێی توانای خۆی پارەی پێبدات.

"ڕەحمەتی خواتان لێبێت منداڵێكی نەخۆشم هەیە و دەستم كورتە و پارەی دەرمان و چارەسەرم نیە، هاوكاریم بكەن خوای گەورە پاداشتتان دەداتەوە" محەمەد بەدوای یەكداو بەبێ وەستان ئەوەی دەوتەوە.

لە خێزانەكەی محەمەد، برایەكی دیكەشی هەمان كاردەكات، دەرۆزەكردن(سواڵكردن) چیتر بۆ ئەو بۆتە پیشە و ناتوانێت وازی لێبهێنێت، هەرچەندە كاتێك لە ڕۆژئاوای كوردستان (سوریاوە) گەیشتە هەرێمی كوردستان، بە پاساوی نەبونی كار و سەختی بژێوییەوە دەستیپێكرد.

لەگەڵ هاتنی ژمارەیەكی زۆر ئاوارە بۆ ناوچەكانی هەرێمی كوردستان، دەرۆزەكردن وەك دیارەیەكی بەربڵاوی لێهاتووە و لە كەم مزگەوت و شوێنی گشتی هەیە كەسێك یان زیاتر داوای هاوكاری لە خەڵك نەكەن.

مانگی ڕەمەزان، كە بە مانگی خێر و لێبوردەیی دەناسرێت، بەتایبەت لە زەكاتەوە تا خێر و سەرفیترە، وایكردووە ببێتە مانگی زێڕینی ئەو كەسانەی دەرۆزەكەر‌ن.

بێستون ڕەحیم، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە كۆمەڵناسی و ڕاهێنەری گەشەپیدانی مرۆیی بۆ پەرەگراف وتی "دەتوانین بڵێین دەرۆزەكاران باری دەرونییان ئاڵۆزە، هەمیشە خۆیان بە كەم دەزانن، هەمیشە خەمۆكن و توانای ڕوبەڕوبونەوەو ململانێیان نیە لەگەڵ بەربەستەكانی ژیاندا، ئاستی خوێندەوارییان نزمە و ناتوانن درێژە بە خوێندن بدەن، پێگەی كۆمەڵایەتییان لاوازە و بە چاوی كەم سەیر دەكرێن لە كۆمەڵگادا".

دەرۆزەكردن دیاردەیەكی ناباوی كومەڵایەتییە، لەلایەن هەندێك كەسانی تەمەن جیاوازەوە وەكو (ژنان، منداڵان و پیاوان)ـوە ئەنجام دەدرێت، بە بیانووی پەیداكردنی بژێویی ڕۆژانە.

"دەرۆزەكاران.. هەندێكیان لە پێناو دەستكەوتنی بڕە پارەیەك كاری نەشیاو ئەنجامدەدەن وەكو دزی و كاری لەشفرۆشی و بازرگانیكردن بە ئەندامانی جەستەوە، بۆیە دەتوانین بڵێین هۆكارێكە بۆ دواكەوتنی تاك و كۆمەڵگا" بێستون ڕەحیم وادەڵێت.

دەرۆزەكردن، كارێكی بێ ماندووكەرە، بێمایەیە و پڕ قازانجە، كات و لێپرسراوێتی نیە، بۆیە وەك توێژەران لە بەدواداچونەكانیاندا پێیگەیشتون، ئەوانەی دەست دەدەنە ئەو كارە بە ئاسانی ناتوانن وازی لێبهێنن.

مەنیجە عەزیز، ژنێكی تەمەن 59 ساڵە و زیاتر لە نیوەی تەمەنی لە دەرۆزەكردندا بەسەربردووە، ئەو 28 ساڵە لەم ماڵ بۆ ئەوماڵ، لەم مزگەوت بۆ ئەو مزگەوت، شوێنە گشتیەكان و تەنانەت ناوپاس یەك بە یەك یەخەی خەڵك دەگرێت تا بڕە پارەیەكی پێبدەن.

ئەو ژنە جگە لە پارە، هەر شمەكێكی تر بە پارە بكڕدرێت و پارە بكات وەریدەگرێت، "نان، میوە، پارە، جل وبەرگ و هەرشتێكم پێبدرێت وەریدەگرم بۆ ئەوەی نەیكڕم" مەنیجە بۆ پەرگراف وای وت.

"دوای ئەوەی گوندەكانمان ڕووخا و ئاوارەی ئێران بوین، پێنج منداڵم هەبوو، نەمدەتوانی بەخێویان بكەم بۆیە بەناچاری دەستم بەم كارەكرد".

هەرچەندە منداڵەكانی مەنیجە گەورەبون و پێیان خۆش نیە دایكیان ئەو كارە بكات، بەڵام ئەو ناتوانێت دەستبەرداری بێت، بەوتەی خۆی لەبەرئەوەی سەرچاوەی تری داهاتی نیە.

هێزە ئەمنییەكانی هەرێمی كوردستان، زووزوو هەڵمەتێكی دەستگیركردنی كەسانی دەرۆزەكەر ئەنجامدەدەن، بەڵام ئەو هەنگاوە نەبووەتە هۆی بنەبڕكردنی.

نەقیب سەركەوت ئەحمەد، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی بۆ پەرگراف وتی "لەماوەی ڕابردوودا زیاتر لە 40 كەسمان گرتووە لە ژن و لە پیاو، بەڵام حاكم بە كەفالەت یان غەرامەیەكیان لێ دەسێندرێت و ئازادیان دەكات".

هۆكارێكی بنەبڕنەكردنی ئەو دیاردەیە، بەلای پۆلیسەوە ئەوەیە، كەسی دەرۆزەكەر ئەگەر لە سلێمانی ئازاد بكرێت لە هەڵەبجە دەستپێدەكاتەوە و ئەگەر لەوێش دەستگیر بكرێت دواتر دەچێتە هەولێر، هەرچەندە ئەوەی دوبارە بكەوێتە دەستی هێزە ئەمنییەكان بە شەش یان ساڵێك زیندانیكردن سزا دەدرێت.

سەركەوت ئەحمەد دەڵێت، لەبەرئەوەی سنورەكەیان كراوەیە، لە ئێرانەوە خەڵك دێت، هەندێك بە قاچاخ و هەندێكی تر بەناوی نەخۆشییەوە، دواتر لێرە باند دادەنێن.

قوربانییەكی گەورەی دیاردەی دەرۆزەكردن، منداڵانن، لە زۆر شەقام و شوێنی گشتی و مزگەوت، ژنێك یان پیاوێك منداڵێكی ساوا یاخود خاوەن پێداویستی تایبەت لەگەڵ خۆی دادەنێت و دەیگێڕێت، تا هەستی خەڵك ڕابكێشێت و پارەی پێبدەن.

بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی پۆلیس ڕونیكردەوە "منداڵەكان ناگیرێن بەڵكو لەلایەن لیژنەیەكی قائیمقامیەتەوە دەبرێنە نەوجەوانان و لەوێ كەسوكاریان بانگ دەكرێـت و بەڵێننامەیان پێ پڕدەكرێـتەوە كە منداڵ نەخەنە سەر شەقام لەگەڵ دووبارە بوونەوەی حاڵەتەكە ئیجرائات لەگەڵ دایك و باوكەكە دەكرێت".

هەروەها نەیشاردەوە كەسانێك هەن دزی دەكەن و تەنانەت حاڵەتی لەشفرۆشی هەیە، وتیشی "لە چوار مانگی ئەمساڵ زیاتر لە 100 كەس دەستگیركراون و دراون بەدادگا و هەمووشیان بەربوون یان غەرامەكراون، ئەوانەش خەڵكی ناوەڕاستی عێراق و ئێرانین و بەدەگمەن خەڵكی ناوخۆی تێدایە".

بەپێی یاسا و ڕێنماییەكانی وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی، مافی بەخێوكردنی منداڵ لەو كەسانە وەردەگیرێـتەوە كە منداڵ بۆ سواڵكردن بەكاردەهێنن.

محەمەد گۆمەشینی، وتەبێژی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان بۆ پەرەگراف ڕونیكردەوە "ئەوەش كێشەیەكی ترە، چونكە شوێنێكی تایبەت بەم منداڵانە نیە، سواڵكەرەكان منداڵی ساوا بەكاردەهێنن و دیسان شوێنێك نیە تیایدا بەخێوبكرێن، بۆیە تەنها ڕێگەی ڕێگریی، توندكردنی چاودێرییەكانە بەتایبەت لەسەر مزگەوتەكان".

"بابەتی سواڵكردن بە منداڵ بابەتێكە بنەبڕ نەكراوە لە هەرێم، دەستەی مافی مرۆڤ و وەزارەتی كار و تیمەكانی پۆلیسی شارەوانی كاریان لەسەر كردووە، بەڵام قۆناغ بە قۆناغ كۆنتڕۆڵ دەكرێـت و سەرهەڵدەداتەوە".

لە ئێستادا جۆرەكانی سواڵكردن گۆڕاوە، بەشێك لەوانە لە ترسی لێپێچینەوە بەبیانوی فرۆشتنی بنێشت یان شتێكی ترەوە لە شوێنە گشتییەكان و بە تایبەت لە شەقام و ترافیكەكاندا داوای پارە لە خەڵك دەكەن.

گۆمەشینی لەوبارەیەوە وتی "ئەو كەسانە ئەگەر دەزگا ئەمنیەكان ببینن وا خۆیان نیشاندەدەن شت دەفرۆشن، ئێستا ئەم دیاردەیە گواستراوەتەوە بۆ مزگەوتەكان و گەنجێك منداڵێكی یەك ساڵان لەبەردەمی خۆی دادەنێـت و دەگری و سۆزی خەڵك ڕادەكێشێـت، حكومەتیش ناتوانێت لەبەردەمی هەرمزگەوتێك پۆلیسێك دابنێت".

وتەبێژی دەستەی مافەكانی مرۆڤ ئاشكرایكرد زۆرێك لەو سواڵكەرانەی دەستگیركراون و دواتر بەدواداچوون كراوە دەركەوتووە هاوسەرەكانیان بە ئۆتۆمبێلی گرانبەها دەیانهێنێت و دایان دەنێـت بۆ سواڵكردن.

پەرەگراف زانیویەتی ئێستا بانگەوازی كۆكردنەوەی هاوكاری لە مزگەوتەكانیشدا بە هەموو شێوەیەك قەدەغەیە، تەنها ئەو حاڵەتانە نەبێـت كە بەنوسراوی بەڕێوەبەرایەتییە گشتیەكانی ئەوقاف بۆ كۆكردنەوەی هاوكاریی دروستكردنی مزگەوت ئەنجامدەدرێت.