پەرەگراف- دیمەن ئیسماعیل
ئاراس دوو ساڵ بەڕێی فاڵچی و ساحیرەكانەوە بوو، هەرجارە و بەبڕە پارەیەكی زۆر، ئومێدی گەڕانەوەی خۆشەویستەكەی پێدەدرا، بەڵام جگە لە ماندوێتی و بارێكی خراپی دەرونی، هیچی نەچنییەوە.
خۆشەویستەكەی ئاراس، بەهۆی كێشەیەكەوە لێی جیابۆتەوە، ئەویش كە زۆر هۆگری بووە، نەیتوانیوە بەبێ هەوڵدان بۆ گەڕانەوەی دابنیشێت، بۆیە بە ڕاوێژی هاوڕێیەكانی، ڕێی نوشتە و جادوی بۆ بەدیهێنانی خەونەكەی بەباش زانی.
"لەماوەی دوو ساڵدا سەردانی زۆر ساحیر و فاڵچیم كرد، هەموو جارێك نوشتە یان كارێكیان بۆ دەكردم بە 600 دۆلار" ئاراس كە گەنجێكی تەمەن 25 ساڵی دانیشتوی شاری هەولێرە، بۆ پەرەگراف وای وت.
لەو ماوەیەدا، ئاراس بە بڕی جیاواز پارەی خەرجكردووە، تائێستا نزیكەی دەفتەرێك دۆلاری لە گەڕانەوەی خۆشەویستەكەیدا بە فیڕۆ چووە، وەك خۆی دەڵێت.
"نوشتەم دەكرد و دەمهێنایەوە تا لەژێر گڵدا بیشارمەوە، زۆر چاوەڕێی ڕودانی گۆڕانكارییەك بوم، بەڵام هیچ سودی نەبوو" ئەو دانبەوەدا دەنێت هەموو جارێك بە فێڵ و جادویەكی نوێ هەڵخەڵەتێنراوە.
نوشتە و فاڵ و جادوو، مێژوویەكی زۆر كۆنی هەیە و لە هەموو كۆمەڵگەكاندا هەیە، بەڵام بە جۆر و شێوازی جیاواز.
سارا-ی تەمەن 30 ساڵ، یەكێكە لە قوربانیانی جادوو، دووجار نوشتەی كردووە بە دوو نرخی جیاواز، یەكەمیان بە 120 هەزار دینار و دوەمیشیان بە 500 هەزار دینار، ئەنجامەكەیشی هیچ نەبووە.
"بەهۆی نەگونجانم لەگەڵ مێردەكەم لێی جیابومەوە، ناڕەحەتی و نەهامەتی زۆرم دی، بڕیارمدا نوشتە بكەم بۆ ئەوەی جارێكیتر چانسم هەبێت".
سارا، كە دانیشتوی كەلارە و فەرمانبەرە بۆ پەرەگراف وتی "ساحیرەكە یان داوای وێنەی ئەو كەسە دەكات یان پارچە قوماشێكی كەسەكە، یاخود داوای مەڕێكی دەكرد تا بە خوێنەكەی لەسەر وەرەقەیەك بنوسێت، دواتر دەیوت نوشتەكە لەژێر گڵدا بشارەوە یان بەدەرزییەك بەخۆتیەوە هەڵواسە".
ئەو كەسانەی وەك سارا بەڕێی جادوگەرانەوە بوون، نەك بە هیچ ئەنجامێك نەگەیشتن، بەڵكو ڕوبەڕوی كێشە و بارێكی ناجێگری دەرونییش بوونەوە.
سامان سیوەیلی، پزیشكی دەرونی بۆ پەرەگراف وتی "ئەو كەسانەی پەنا بۆ ئەو حاڵەتانە دەبەن لە تەنگەژەیەكی تونددا دەژین و هاوسەنگی دەرونییان لەدەستدەدەن، هیچ واقیعێك ناگۆڕێت بۆ ئەوەی بە ئامانجەكەی بگات، لەگەڵ ئەوەدا پارەكەشی بە فیڕۆ دەچێت".
مەترسی جادوو لەسەر خەڵك، ئەو كەسانەیە پێی هەڵدەخەڵەتێن و بەڵێنی گەورەیان پێدەدرێت، دواتر هیچ دەرناكەوێت و لەوكاتەشدا وەك سیوەیلی باسیكرد، زیاتر هەست بە ڕوخان دەكەن بەوپێیەی ناگەن بە ئامانج.
ئەو دەرونناسە پێیوایە، ڕێگەی چارەسەری ئەو كێشەیە؛ هۆشیاركردنەوەی خەڵكە، بۆ ئەوەش پێویستە دامودەزگاكانی حكومەت، ڕێكاری گونجاو بگرنەبەر و هەر جێگایەك ئەو كارانەی تێدا دەكرێت دابخرێت.
فاڵ و نوشتە، ئەگەر لای هەندێك بۆ چارەسەری كێشە و ئاشتەوایی بێت، ئەوا زۆرێك لە خەڵكیش بۆ تۆڵەسەندنەوە یان دروستكردنی كاریگەریی خراپ لەسەر كەسێكی تر پەنای بۆ دەبەن.
ئامینە، ژنێكی دانیشتوی گەرمیانەو تەمەنی 50 ساڵە، هیچ كاتێك كێشەی نەبووە لە خەرجكردنی پارە لە نوشتەدا، چونكە پارەدارە و ئەوەی دەیویست "تا براكەم لە براژنم جیابێتەوە، پارەی زۆرم بە نوشتە و جادوو داوە، بەڵام كاتێك براژنم بە جادووەكەی زانیوە، بەتاڵی كردۆتەوە و سەری نەگرتووە".
براوەی نوشتە و جادوو، ئەو كەسانەن بە خۆڕایی و بەبێ ماندوبون پارەیان دەستدەكەوێت، بەشێك لە جادوگەر و فاڵچیی، هەمیشە ئومێدی كێشەی زیاتر دەخوازن تا بازاڕیان گەرمتر بێت.
نادر عەلی، لە شاری سلێمانی دادەنیشێت و چەند ساڵێكە سەرقاڵی نوشتە و فاڵە، "ڕۆژانە زیاد لە 10 كەس سەردانمان دەكەن بۆ داواكردنی نوشتە، كە هەشت لەو كەسانە لە ژنان و كچانن".
ئەو كێشانەی ڕوبەڕوی نادر بۆتەوە، تا نوشتە و فاڵیان بۆ بگرێتەوە هەمەجۆر بون، لەوانە "سەردانی ژنان بۆ خۆشەویست بونیانە لای مێردەكانیان، یان كوڕێكیان خۆشدەوێت و بۆیان نابێت".
نادر وتی "پیاوانیش دەیانەوێت بە خۆشەویستەكانیان بگەن یان قوتابی دەیەوێت لە خوێندندا نمرەی زۆر بهێنێت و سەركەوتوو بێت بۆیە نوشتەكە دەكات".
گەورەترین دژایەتی نوشتە و جادوو، ئایین و ئەو ڕێكارانەیە كە شەریعەتی ئیسلام دایناوە، لەنێو ئەو ئایینەدا نەك جێی نابێتەوە، بەڵكو سزایشی لەسەرە.
د.ئەحمەد وەرتێ، مامۆستای ئایینی بە پەرەگراف-ی وت " ئەو كەسانەی سەردانی ساحیرەكان دەكەن بۆ ماوەی 40 ڕۆژ هیچ ڕۆژو و نوێژێكیان قبوڵ نییە".
"تەنیا ئەو دوعایە ڕێگەپێدراوە خۆت بۆ خۆتی بكەی نەك لە ڕێگەی ساحیرو مەلاو فاڵچیەكانەوە داوابكرێت".
وەرتێ نایشارێتەوە نوشتە بونی هەیە، "تەنانەت لەسەردەمی پەیامبەری ئیسلامدا لە محەمەد (د.خ) كراوە و نەیتوانیوە بەڕێگەدا بڕوات و لە جێگەدا كەوتووە".
نوشتە كێشەی كۆمەڵایەتی لێدەكەوێتەوە، هەندێك كەس كە بڕوایان پێی هەیە، وایدەبینن هەر كێشەیەك ڕوبەڕویان ببێتەوە پەیوەندی هەیە بە فاڵ و جادووەوە.
ئاڤان تەمەنی 24 ساڵە و هاوسەرگیری كردووە، دەڵێت لەلایەن خزمێكیەوە نوشتەی لێكراوە، چونكە لەگەڵ مێردەكەیدا كێشەی هەیە و هەمیشە دڵی تەنگە.
"كچێك داوای خۆشەویستی لەمێردەكەم كردوە، گومان دەكەم ئەو منی لەپێش چاوی مێردەكەم خستبێت لەڕێی نوشتەوە".
لە هەرێمی كوردستان و عێراق، یاسایەكی تایبەت بە قەدەغەی نوشتە و سیحر و جادوو نیە، بۆیە بەپێی یاساكانی تری سزادان و وەك بەشێك لە فێڵ و هەڵخەڵەتاندن، مامەڵە لەگەڵ ئەو كەیسەدا دەكرێت.
سەركەوت ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی بۆ پەرەگراف وتی "تائێستا نوشتە و جادوو حاڵەتە و نەبوەتە دیاردە، چەند بەناو شێخ و مەلایەكمان دەستگیركردوە بەناوی نوشتەوە خەڵكیان فریوداوە، سەرباری ئەوەش دەستدرێژییان كردوەتە سەر ژنان".
هێزە ئەمنییەكانی هەرێم، لە نێویاندا پۆلیس، هەر سكاڵایەكیان لە داواكاری گشتییەوە ئاڕاستە بكرێت، بەدواداچونی بۆ دەكەن و داواكراوان دەستگیر دەكەن.
سەركەوت ئەحمەد ئاگاداری هاوڵاتیانی كردەوە لە هەر جێگایەك گومانیان هەبوو، لە فێڵ و هەڵخەڵەتاندن، بەناوی نوشتە و فاڵەوە، ئەوا دەزگاكانی پۆلیس ئاگادار بكەنەوە تا شوێنەكە دابخات.