كاكەییەكانی خانەقین عەوداڵی ژیانە ئارامەكەی جارانن

07-11-2020 06:24
گۆڕستانی پاشا کۆپریی لە خانەقین، کاکەییەكان ئامادەی مەراسیمی ناشتنی دوو بران کە لە ھێرشێکی تیرۆریستیدا کوژران لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوو. وێنە؛ ئەمیر خانەقینی.

پەرەگراف- ئەمیر خانەقینی

هێشتا ڕۆژ زۆری بە بەرەوە مابوو كە ئەكرەم حاتەم دەستی لە كار هەڵگرت و گەڕایەوە ماڵەوە. ئەو تەنها خەمی گیانی خۆی نییە، بەرپرسیارەتی ژیانی گوندنشینەكانیشی كەوتوەتە ئەستۆ، لەو ڕۆژەوەی جێگەی برا كوژراوەكەی گرتوەتەوە.

كاتژمێر سێی پاش نیوەڕۆ ئەكرەم كە ئەنجومەنی نوێی گوندی مێخاسی كاكەییە لە خانەقین-باكوری خۆرهەڵاتی دیالە- ‌لەسەر سەكۆی ماڵەكەیدا كە بەسەر حەوشەیەكی گەورەدا دەیڕوانی قسەی بۆ پەرەگراف كرد، هێشتا ئارەقی ناوشانی وشك نەبوبووەوە، ئازار و خەمی براكەشی بۆ نەدەشاردرایەوە.

"لە ترسی تیرۆریستان ناتوانین وەكو جاران ھاتوچۆی سەر زەوییە كشتوكاڵییەكانمان بكەین و ھەمیشە لە ترس و دڵەڕاوكێداین".

ئەكرەمی تەمەن 40 ساڵ كەسێكی ڕِووخۆشە، بەڵام ترس و نائارامیی بە نێو چاوانیەوە دیارە، ھەمیشە چاوی لەسەر دەرگای ماڵەكەی بوو نەیویست ھەموو شتێك بڵێت، وتی "دواتر گرفت و سەرئێشەم بۆ دروست دەبێت".

ئەو، وەك گەورەو ئەنجومەنی گوند كەمێكی دیكە دەبێت دەست بە ئامادەكارییەكان بكات بۆ ئێشكگری شەوان، لەكاتی قسەكردنیشیدا بە سۆز و میهرەبانییەوە قسەی لەگەڵ برازاكەی دەكرد كە لەنێو حەوشەكەدا پاسكیلی لێدەخوڕی.

براكەی ئەكرەم، شەوی 10ی ئایاری ئەمساڵ لە كاتی دروێنەی گەنم لەگەڵ ئامۆزایەكیدا لە نزیك گوندەكەیان بەدەستی ژمارەیەك چەكدار كوژران.

ئەو شەوە ئەكرەم، لە دوریی چەند كیلۆمەترێك بڵێسەی ئاگری بینیوە لە ناو دەغڵودانی بورهانی برای، "دواتر زانیمان ژمارەیەك تیرۆریست براكەم‌و ئامۆزاكەمیان كوشتووەو سێ تراكتۆر و ڕووبەرێك زەوی لە گەنم و جۆشیان سوتاندون".

ماوەیەكی كەمە ژمارەیەكی زۆر خاڵی سەربازی لەلایەن حەشدی شەعبی و سوپای عێراقەوە لە دەوروبەری گوندەكەیان دانراون، "بەڵام هێشتا هەست بە نا ئارامی و دڵە ڕاوكێ دەكەین" ئەكرەم حاتەم وای وت.

مێخاس، دارا، كەلھور، ڕەمەزان، تەپە چەرمی، قەڕامێل، ئەمین باپیر، مەلا ڕەحمان، بەھار تازە، قەڵەمە، لە سنوری قەزای خانەقین، زێد و خاكی كاكەییەكانن.

هەریەك لە گوندەكانی ڕەمەزان، كەلھور، تەپە چەرمی، بەهۆی هێرش و پەلاماری گروپە چەكدارەكانەوە چوڵبوون. نزیكەی ٣٠ تا ٣٥ خێزانیش لە گوندەكانی مێخاس و دارا باریان كردووە بۆ كەلار و خانەقین.

پێش تێكچوونی ڕەوشی ئەمنیی، لە گوندی مێخاس زیاتر لە 500 خێزان دەژیان. گوندەكە بە دووری شەش كیلۆمەتر دەكەوێتە باشووری ڕۆژئاوای خانەقینەوە، بەڵام ئێستا ژمارەی خێزانەكان كەمیكردووە.

لە ماوەی دوو ساڵدا لە گوندی مێخاس و دارا 13 هاوڵاتی كاكەیی كوژراون، هەروەها هاوڵاتییەكی تر بەسەختی بریندار بووە و هێشتا چارەسەر وەردەگرێت. بەپێی ئەو ئامارانەی لەم بەدواداچوونەدا دەست پەرەگراف كەوتوون.

دواین هێرشی خوێناویی، شەوی 13 لەسەر 14ی حوزەیرانی 2020 بوو، لە گوندی دارا و مێخاس كاتێك 7 هاوڵاتی كاكەیی و ژمارەیەك ئەندامی هێزە ئەمنیەكان كوژران، دواتر داعش بەرپرسیاریەتی گرتە ئەستۆ.

لە دوای ئەو هێرشەوە لیوای 110ی حەشدی شەعبی و فەوجی مغاویری سوپای عێراق هێنراونەتە ناوچەكە، دوو بۆ سێ‌ مانگ دەبێت هێرش و پەلامارەكان كەمبونەتەوە، بەڵام ترسی كاكەییەكان لە جێی خۆی ماوە.

ڕەجەب كاكەیی، چالاكوان و چاودێری مافی كاكەییەكان، بە پەرەگرافی وت "دۆخی ئێستای كاكەییەكان لە خانەقین باش نییە و لە دۆخێكی ناجێگیردا دەژین، هەمیشە ترس هەیە لە هەر كاتێكدا بێت كۆمەڵێك تیرۆریست هێرشیان بكەنەسەر".

سەرچاوەی مەترسییەكان

لە دوای ڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017دا كە پێشمەرگە پاشەكشەی كرد و سوپا و حەشدی شەعبی كۆنتڕۆڵی ناوچەكەیان كرد، ژیانە ئارامەكەی كاكەییەكانیش تێكچوو.

عەرەبە هاوردەكان و هێرشە كتوپڕەكانی داعش ژیانی كاكەییەكانیان تاڵ كردووە، هۆزێكی عەرەب‌ كە پێش ساڵی 2003 لە ناوچەكە بوون، لە دوای 2017 لە جەلەولاوە گەڕاونەتەوە دەوروبەری خانەقین و مشتیان لە زەوی و ئاوی كاكەییەكان گرتووە.

بۆ پرسینەوە لە ڕەوشی كاكەییەكان، شێركۆ میروەیس، نوێنەری خانەقین لە پەرلەمانی عێراق، لەگەڵ شاندێكی لیژنەی ئاسایش و بەرگری سەردانی ناوچەكەی كردووە و لە ناو پەرلەمانیش داوای بەدەمەوەھاتنی كردووە، بەڵام پێیوایە حكومەتی عێراق "خەمساردە".

میروەیس، بە پەرەگرافی وت "ھێرش و پەلامارەكان لە ژێر ناوی داعش ئەنجامدەدرێن، بەڵام لە سێبەری بەشێك لەو میلیشیا جۆراوجۆرانەی كە بە ڕۆژ لە بارەگاكانی میلیشیاكان دەوام دەكەن و بەشەو دێن پڕۆسەی تەعریب و زوڵم و پێشێلكاری و تاوان بەرامبەر بە كورد پەرە پێدەدەن".

ناو بەناو سوپای عێراق و حەشدی شەعبی ئۆپەراسیۆنی كێوماڵكردن لە دژی چەكدارانی داعش لە ناوچەكە ئەنجامدەدەن، حاڵی حازر لە خانەقین حەشدی شەعبی خاڵی سەربازی نوێ‌و كامێرای چاودێری لە هەندێك ڕێگە و شوێن داناوە.

مەلا هاشم مەندەلاوی، نوێنەری فەرماندەی میحوەری حەشدی شەعبی لە پارێزگای دیالە بۆ كاروباری عەشائیری لە خانەقین، سوورە لەسەر ئەوەی تاوان و هێرشەكان بەرامبەر كاكەییەكان لەلایەن داعشەوە دەكرێن.

ئەو قسەی بۆ پەرەگراف كرد‌و وتی "ئامانجی سەرەكیمان پاراستنی كاكەییەكانە، چونكە ئەم پێكهاتەیە بەشێكی دانەبڕاوی خۆمانن، تیرۆریستانی داعش وەكو چەتە لە ناوچەكە كردەوەی تیرۆریستی ئەنجام دەدەن".

ئەو زەوییە كشتوكاڵییەی لە نزیك گوندی مێخاس كە بورهانی برای ئەكرەم‌و ئامۆزاكەی تێیدا كوژران، زەوییەكەو سێ تراكتۆر سووتێندران لەلایەن چەكدارەكانەوە. وێنە؛ ئەمیر خانەقینی.

كێ‌ هاواری كاكەییەكان دەبیستێت؟

هەرچەندە سوپا و حەشدی شەعبی هەندێك ڕێكاریان بۆ فەراهەمكردنی ئەمنیەتی بۆ كاكەییەكان گرتوەتەبەر، بەڵام بەتایبەت پرسی كاكەییەكان نەبوەتە بابەتێكی جددی لای ‌‌حكومەتی عێراق.

حكومەتی بەغداو وەزارەتی كۆچ و كۆچبەران، دۆسییەی ئاوارەكانی لە عێراق داخستووە بۆیە ئەو كاكەییانەی كە لەسەر ماڵ و حاڵی خۆیان هەڵكەنراون وەك ئاوارەش تۆمارناكرێن.

وەك ئەوەی عەلی غازی، بەڕێوبەری فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەرانی خانەقین بۆ پەرەگراف باسیكرد، ئەوەی حكومەت دەیكات تەنها پێدانی بڕێك خۆراكە بە خێزانە ئاوارەكان.

هەماهەنگی پێشمەرگە و سوپا

مانگی ئۆكتۆبەری ڕابردوو ئاسۆی ئارامبوونەوەی ناوچەكە دەركەوت، دوای ئەوەی وەزارەتەكانی بەرگری عێراق و پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ڕێككەوتن لەسەر كردنەوەی دوو ناوەندی هەماهەنگی هاوبەش لە بەغدا و هەولێر، گفتوگۆ لەسەر ئۆپەراسیۆنی هاوبەش و ناوەندی دیكەش بۆ كەركوك و ناوچەكانی تری جێناكۆك دەكەن.

هەردوولا ڕێككەوتن لەسەر كاركردن بۆ كردنەوەی ناوەندێكی هاوبەش لە دیالە و دانانی بازگە و پلانی ئۆپەراسیۆنی ئەمنی دژی تیرۆر.

گفتوگۆی پێكهێنانی ژوری هاوبەش لە نێوان هەردوو وەزارەتدا، دوابەدوای زنجیرەیەك دانوستان هات بەهۆی هەڵكشانی ئاڵۆزی و كردەوە چەكدارییەكان لە كەركوك و ناوچەكانی تری جێناكۆكی نەینەوا، دیالە و سەڵاحەدین.

شێركۆ میروەیس، نوێنەرەكەی خانەقین لە پەرلەمان، جەختدەكاتەوە كە ھیچ بەدەنگەوە ھاتنێكی جددی لەلایەن حكومەتی عێراقەوە نییە، پێیوایە بۆ ئەوەی ئۆقرەیی ڕاستەقینە بگەڕێتەوە دەبێت ھێزی ھاوبەش(پێشمەرگەو هێزە عێراقییەكان) ئیدارەی ئەو سنورانە بدات.

بەڵام فەرماندەیی حەشدی شەعبی لە دیالە چارەسەرێكی دیكەی پێشنیار كردووە، مەلا هاشم مەندەلاوی دەڵێت "داوامان لە كاكەییەكان كردووە پەیوەندی بە حەشدی شەعبی بكەن، بەڵام داواكارییەكەمان لەلایەن كاكەییەكانەوە ڕەتكراوەتەوە".

تا ئەو كاتەی پێشمەرگەو سوپا ئارامیی تەواو دەگەڕێننەوە بۆ ناوچەكە، گوندنشینەكان وای دەبینن باشترە كە خۆیان چەكیان هەبێت.

بەڵام پێناچێت ئەمەیان بە ئاسانی بۆ بچێتە سەر، ئەو خێزانانەی كە زیاتر لە یەك چەكیان هەبووە چەكەكانیان لەناوبردووە، دوای ئەوەی هێزە ئەمنیەكانی سەر بە حكومەتی عێراق ژمارە(كۆد)ی چەكەكانیان لێوەرگرتوون‌و وتویانە نابێت هیچ ماڵێك لە یەك چەك زیاتری هەبێت.

چەند دانیشتوویەكی گوندی مێخاس كاتێك قسەیان بۆ پەرەگراف كرد، مەترسی ئەوەیان نەشاردەوە كە خەریكە دەرفەتی هەڵگرتنی چەكیشیان لە دەست دەردەچێت.

ئەوان داوای پێدانی باج و مۆڵەت دەكەن بۆ ئەوەی چەكی زیاتر، تا بگات بەچەكی قورسیش دەستەبەر بكەن.

دەستگرتن بە بیروباوەڕەوە

كاكەییەكان، ئایینی تایبەت بە خۆیان هەیەو لە كەركوك، هەڵەبجە، نەینەوا، هەولێر، خانەقین و چەند شوێنێكی تری دیالە نیشتەجێن، بەگوێرەی ئامارە نافەرمییەكان ژمارەیان بە 100 هەزار كەس مەزندە دەكرێت، سەدان ساڵە بە ئاشتی و ئارامی دەژین و دەستیان بە بیروباوەڕی خۆیانەوە گرتووە.

ڕەجەب كاكەیی، چالاكوان و چاودێری مافی كاكەییەكان، باس لە سەرهەڵدانی مەترسیەك دەكات بۆ سەر بیروباوەڕی كاكەییەكان.

"كاكەییەكان دەخەنە بەردەم دوو رێگا؛ یەكەم بە كاكەییەكان دەڵێن مەترسیتان لەسەرە ئەگەر دەتانەوێت خۆتان بپارێزن دەبێت ببنە چەكداری حەشدی شەعبی بۆ ئەوەی بەو شێوەیە بیانكەنە شیعەو باوەڕیان پێ بگۆڕن. ڕێگای دووەم ئەوەیە ئەگەر باوەڕیان پێ نەگۆڕن ئەو مەترسییە لەسەریان بەردەوام دەبێت".

ڕەجەب دەشڵێت، ئەم بژاردە تاڵە وایكردووە كاكەییەكان ڕێگای ڕۆیشتن لەناوچەكە بگرنەبەر و عەرەبە هاوردەكان بێنە جێگەیان.

مێخاس ناخەوێت

پەیامنێری پەرەگراف تا دەمەو ئێوارە لە گوندی مێخاس بوو‌، هەر كە خۆر بەرەو ئاوابوون ڕۆیشت، منداڵان وازیان لە یاری و گەمە هێنا، دوكانەكانی ناو گوند و ڕێگەی سەرەكی كەلار- خانەقین داخران، ژنان و كچانیش دەستیان لە ئیشوكار هەڵگرت، وەك ئەوەی زەنگی قەدەغەی هاتوچۆ لێدرابێت، جموجوڵ لە ناو مێخاس كۆتایی هات.

ئەم دیمەن و كەشە نا ئارامە لەگەڵ خۆرئاوابوون لە گوندی مێخاسی كاكەیی نشین لە نزیك خانەقین چەند مانگێكە بەردەوامە، لەگەڵ هاتنی شەو كەشێكی كشومات سەرتاپای گوندەكە دادەپۆشێت.

گەورەی ماڵ دەرگای حەوشەو ژوورەكان كڵۆم دەدات، گەنجان و پیاوان چەك دەكەنە شانیان و خۆیان بۆ ئێشكگری شەو ئامادە دەكەن.

ئێشكگرەكان بە ئەسپایی لەسەر بانی ماڵەكانەوە دەجوڵێنەوە و دەستیان لەسەر پەلە پیتكەی چەكەكانیانەو هەموو ساتێك چاوەڕوانی هاتنی چەكدارەكان دەكەن.

"لەگەڵ خۆرئاوابوون هەست بەوە دەكەین كە پارێزراو نین، بۆیە پیاوان و گەنجان چەك هەڵدەگرین و تاوەكو بەرەبەیان ماڵ و گوندی خۆمان دەپارێزین" ئەكرەم حاتەم ئەنجومەنی مێخاس وای وت.

ئەمیر خانەقینی، ئەم بنكۆڵكارییەی ئامادە كردووە لە چوارچێوەی خولێكی ڕاهێنانی چڕی ڕۆژنامەوانیی ماڵپەڕی پەرەگراف كە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا پاڵپشتی دارایی كردووە.