هاوڕەگەزخوازیی لە كوردستان؛ حەزێكی سروشتیی بێ پشت و پەنا

13-04-2021 01:54
كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخوازیی لە كوردستان، هیچ یاسایەك نییە پارێزگاریی لێبكات. وێنە؛ گێتی ئیمەیج.

پەرەگراف

كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخوازیی لە كوردستان، لەكاتێكدا هیچ یاسایەك نییە پارێزگارییان لێبكات، لەیەككاتدا ڕوبەڕوی "قەدەغەی ئایین" و دژایەتی خەڵك و هێزە ئەمنییەكان دەبنەوە.

ڕوداوەكەی سەرەتای نیسانی 2021 لە شاری سلێمانی، كاتێك هێزەكانی ئاسایش 10 گەنجی هاوڕەگەزخوازیان بە تۆمەتی "لەشفرۆشی" لە گەڕەكی سەرچنار دەستگیركرد، هێندەی تر رێگەی بۆ خەڵك خۆشكرد دژایەتیی ئەو كەسانە بكەن.

ئەو ڕوداوە كۆمەڵگەی بەسەر دوو بەرەدا دابەشكرد، زۆرینەیەك بە ئاشكرا پاڵپشتی سزادانیان كرد و كەمینەیەكیش، هەندێكیان هەر بە نهێنیی لەگەڵیاندا هاوسۆز بوون.

"بەپێی یاسا هاورەگەزخوازان دەبێت مافەكانیان پارێزراوبێت و بەچاوی كەم سەیر نەكرێن، ئەمە سروشتی كەسەكەیە نەك نەخۆشی و بەپێی یاسا پێویستە شوێنەكان ئیجباربكرێن كار بەم كەسانە بدەن، هەروەها هێزە ئەمنییەكان مامەڵەیەكی دروستیان لەگەڵ بكەن" ژیار عەلی، هاوڕەگەزخوازو چالاكوانی مافەكانی مرۆڤ بۆ پەرەگراف وای وت.

ئەو دەڵێت، هاوِرەگەزخوازی بابەتێكی سروشتییە، لەناخی مرۆڤەكاندایە، وەك چۆن جیا ڕەگەزخواز هیچ حەزێكی بۆ ڕەگەزی خۆی نییە، بەهەمانشێوە هاوڕەگەزخوازیش هیچ حەزێكی بۆ ڕەگەزی بەرامبەر نییە.

"لە كۆمەڵگەی كوردیدا بارودۆخی هاوڕەگەزخواز باش نییە، بەچاوێكی خراپ باسدەكرێن و توندوتیژییان بەرامبەر دەكرێت لەلایەن خێزان، كۆمەڵگە و هەتا دەگاتە ئاسایش و پۆلیس" بەوتەی ژیار.

هەڵمەتەكەی ئاسایش، هەرچەندە بەشێك لە پەرلەمانتار و ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی پشتگیرییان كرد، بەتایبەت پارتە ئیسلامییەكان، بەڵام لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لای ئەمریكا، بوو بە جێی نیگەرانی.

دوابەدوای ئەو نیگەرانییە ئاسایشی سلێمانی ڕونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوەو تیایدا تۆمەتی لەشفرۆشی دەداتەپاڵ دەستگیركراوەكانی سەرچنار و دەڵێت، لەسەر سكاڵا و داواكاریی زۆری خەڵكی ئەو گەڕەكە بووە، ئەوەش بەو تۆمەتە نەك لەسەر بنەمای ئەوەی هاوڕەگەزخوازن.

سلێمان موحسین، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكانی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان بۆ پەرەگراف وتی "دوای دەستگیركردنی ئەو كەسانە بەدواداچونمان بۆ كەیسەكەیان كردو دەركەوت لەلایەن ئاسایشەوە بەتۆمەتی هاورەگەزخوازی دەستگیركراون و ژمارەیان 10 كەس بوو".

"ئێستا سەرجەمی ئەو كەسانە ئازادكراون و هیچ كەسێكیان سكاڵایان تۆمار نەكردووە، ئەو شێوازەی دەستگیركردنیشیان جوان نەبوو پێچەوانەی مافەكانی مرۆڤ بوو" لێپرسراوەكەی دەستەی مافەكانی مرۆڤ وادەڵێت.

"عێراق كویر"، كە ڕێكخراوێكی ناحكومییە و خۆی وەك نوێنەری كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخوازی عێراق دەناسێنێت و لە ساڵی 2015 دامەزراوە، لە بەیاننامەیەكدا ئیدانەی دەستگیركردنەكەی سلێمانی كرد و وەك پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ لێكیدایەوە.

"دەستگیركردنەكە هیچ بنەمایەكی یاسایی نییە، بانگەوازی ئەوەی كەسانی سەر بە كۆمەڵگای هاوڕەگەزخواز هەڕەشەیەك بن بۆ سەر سەقامگیری بریتییە لە بەهەڵەبردن و چەواشەكردنی ڕایگشتی" لە بەیاننامەكەدا واهاتووە.

هاوڕەگەزخواز، بەهۆی ڕەنگە جیاوازەكانی ئاڵاكەیانەوە بە كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە ناودەبرێن و كورتكراوەی (LGBTQI)یان بۆ بەكاردێت و ئاماژەن بۆ هاوڕەگەزخواز، دووڕەگەزخواز، ڕەگەزگۆڕ، ڕەگەزجێگۆڕ و جووتڕەگەز.

نگین جەعفەر، پزیشكی پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ژنان دەڵێت "هاوڕەگەزخوازی نەخۆشی نییە، چەند توێژینەوەیەك هەن باس لە گۆڕانی هۆرمۆنات دەكەن، بەڵام توێژینەوەكان گەورەنین و پشتیان پێ نابەسترێت، بۆیە دەتوانین بڵێین بابەتێكی سروشتییە، پیویستە ڕێزیان لێ بگیرێت".

ئەو پزیشكە، ڕەخنەشی لە پزیشكانی دەرونی هەیە و پێیوایە ڕۆڵی خراپیان بینیووە، كاتێك پێشنیاری ژنهێنانیان بۆ بەشێكیان كردووە لەكاتێكدا ئەوە چارەسەر نییە، هاورەگەزخوازی بە ژنهێنان و شوكردن چارەسەر نابێت، چونكە بۆ ئەوان شوكردن و ژنهێنان لەگەڵ ڕەگەزی بەرامبەر وەك دەستدرێژی سێكسیی وایە.

لە عێراق و هەرێمی كوردستان، هیچ دەقێكی یاسایی نییە بۆ كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخوازی.

جەلال محەمەد ئەمین، ئەندامی لیژنەی یاسایی لە پەرلەمانی كوردستان بۆ پەرەگراف وتی "لە یاسای باری كەسێتی كە شێوازی زەواجی دیاریكردووە، هیچ بڕگەیەك نیە كە ڕێگە بدات بە كاری هاوڕەگەزخوازی، بۆیە بەپێی یاسا كاری هاوڕەگەزخوازی یەكێكە لەتاوانەكان كە نابێت هەبێت".

ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەدا هیچ كەس و لایەن و گروپێك پڕۆژەی بۆ ئەو كەسانە پێشكەش نەكردووە، ئەوەی هەیە تەنها پەیوەستە بە مافەكانی مرۆڤ كە باسی ئازادییەكانی پۆشین و سێكس دەكات، بەڵام "ئەم حاڵەتە پێچەوانەی داب و نەریت و شەریعەت و یاساكانی عێراق و هەرێمە".

بەپێی یاسا بەركارەكانی عێراق و هەرێم هاوسەرگیری لەنێو هاوڕەگەزخوازاندا ڕێگەپێدراو نییە، چونكە هاوسەرگیری تەنیا وەك پەیوەندی نێوان هەردوو ڕەگەزی نێر و مێ پۆلێنكراوە.

ژیار عەلی وتی، هاوڕەگەزخوازی مێژوویەكی كۆنی هەیە، لە ئاسیا و میسری كۆندا هەبووە، نمونەی ئەوەی هێنایەوە "لە دۆزینەوەی قەبرێك لە میسری كۆندا كە مێژووەكەی بۆ 2400 ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە دەركەوتووە دوو كەسی هاوڕەگەزن و لەسەر قەبرەكەیان نوسراوە لەژیان و دوای مردنیش لەگەڵت دەبم".

ئەو چالاكوانەی مافەكانی مرۆڤ، دەڵێت، بەپێی ئامارەكان لەسەر ئاستی جیهان كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخواز سەدا 10ی دانیشتوان پێكدەهێنن، بەڵام بۆ هەرێمی كوردستان هیچ داتایەك لەبەردەستدا نییە، چونكە "كەسانێكی زۆر ڕقیان لەم توێژەیە و كۆمەڵگە بە گشتی بەخراپ سەیریان دەكات بۆیە ژمارەیان بە نادیاری ماوەتەوە".

لەسەر ئاستی جیهان، لە چەندین وڵات نەك هەر مافەكانی كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخواز دەستبەركراون، بەڵكو بەڕەسمیی ڕێگەی هاوسەرگیری و پێكهێنانی ژیانی هاوبەشیشیان لەنێو خۆیاندا پێدەدرێت.

بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكانی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ، دەڵێت، هاوڕەگەزخوازان سێ جۆرن؛ بەشێكیان كێشەی بایلۆژییان هەیە و دەكرێت بە نەشتەرگەری چارەسەریان بۆ بكرێت و ڕەگەزیان یەكلابكرێتەوە، بەشێكیان بابەتێكی ئیلاهیە و لەدەستی خۆیان نییە و لە جیناتیاندا هەیە، خەڵكانێكی تریش هەن لە هەردوو جۆرەكەیان كە بابەتەكە وەك بازرگانیی بەكاردەهێنن.

سلێمان موحسین جەختیكردەوە لەبەرئەوەی "لە یاسا و دەستوردا ئەم كارە ڕێگەپێدراو نییە، بۆیە پێمانباشە لە ڕوانگەی مافەكانی مرۆڤەوە مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت".

بەپێی دەستوری عێراق نابێت هیچ یاسا و هەنگاوێكی یاسایی لە وڵاتدا پێچەوانەی شەریعەتی ئیسلام بێت.

بەشێك لە مامۆستایانی ئاینی زۆر بەتووندی بەڕووی هاوڕەگەزخوازاندا دەوەستنەوە، بەڵام بەشێكی دیكەی مامۆستایانی ئاینی، بەو ڕادەیە تووند نین لەگەڵ كۆمەڵگەی هاوڕەگەزخوازان، هەرچەندە ئەو چارەسەرەی دەیخەنەڕوو ڕەنگە بەلای هاوڕەگەزخوازانەوە پەسەندیش نەبێت.

دكتۆر محەمەد پێنجوێنی، مامۆستای ئاینی‌و سەرۆكی لیژنەی فەتوای پارێزگای سلێمانی بۆ پەرەگراف وتی "بابەتی هاورەگەزخوازی ناتوانین بڕیاری لەسەری بدەین بڵێین هەمووی بێئەخلاقی و لادانە، بەڵكو دەبێت بگەڕێینەوە بۆ لایەنی زانستی و پزیشكی".

"بەشێكیان كەسەكە خۆیشی حەزناكات وابێت، كوڕێك خواستی ئافرەتی هەبێت یان بەپێچەوانەوە كە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ لایەنە هۆرمۆنییەكەی، بۆیە لە ڕووی شەرعەوە ئەم كەسانە وەك گیرۆدەبوو سەیردەكرێن، پێویستە ڕێوشوێنیان بۆ سازبكرێت‌و لایەنی جێندەرییان ڕاست بكرێتەوە بە پێی زانستی پزیشكی" محەمەد پێنجوێنی وای وت.

سەرۆكی لیژنەی فەتوای سلێمانی ئەوەش دەخاتەڕوو، بەشێكی تر لەو كەسانە بە "چاولێكەریی فێركراون"، بە پێویستی زانیی ئەو كەسانە یاسا سزایان بدات. ئەو داوای لە كۆمەڵگە كرد بە یەكچاو سەیری هەموو ئەو كەسانە نەكەن‌و خەڵك خۆیان ڕۆشنبیر بكەن لەو ڕووەوە.

"نمونەمان لایە گەنج لە تەمەنی 13 ساڵییەوە نەیتوانیوە بێتە دەرەوە لەبەرئەوەی ئەم حاڵەتەی هەیەو بەدەست خۆیشی نییە، گەنجێكی جوانە، بەڵام خواستی وەك ئافرەتە. بۆیە پێویستە دەوڵەت دەزگای تایبەت بكاتەوە بۆ چارەسەری ئەم كەسانە بۆ ڕاستكردنەوەی جێندەریان".

لەگەڵئەوەی محەمەد پێنجوێنی دەڵێت، ئیسلام سەیری لایەنە پزیشكییەكە دەكات بۆ حاڵەتەكانی هاوڕەگەزخوازیی، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا ڕێگە بە سێكس لەگەڵ هاوڕەگەز نادات، وتی "ئەو كەسەی ئەو حاڵەتەی هەیە نابێتە پاساوی ئەوەی نێربازی‌و پاشبازی بكات‌و چارەسەریشی نەبێت نابێت ئەو كارە بكات، چونكە ئەوە حەرامە لە ڕووی شەرعەوە. دەبێت بەدیلی ئەو سێكسەی بدۆزرێتەوە، سێكس لە ئیسلامدا حەقی كۆمەڵگایە پێشئەوەی حەقی شەخسیی بێت، پاشبازی سزای سەختی لەسەرە لەڕووی شەرعەوە".

"ڕەنگە هێشتا چارەسەر نەدۆزرابێتەوە بۆ هەندێك لەوانە، ئەگەرنا چارەسەری هەیە‌و ڕێگاو شوێنی دیكە هەیە كەپتی سێكسەكەی بكات، یان بەشێكیان بە ڕاهێنان چارەسەر بكرێن، ڕەنگە ئەگەر لە ژینگەیەكدابێت ڕابهێنرێتەوە ئەو حاڵەتەی چارەسەر ببێت، چونكە خەڵك هەیە دەزانم زەواجی كردووەو لە دوای ئەوە دەڵێت، لەسەدا 80 فەرقم كردووە" محەمەد پێنجوێنی وای وت.