چیتر كچانی دهۆك داوای ئاڵتونی زۆر ناكەن؛ باو باوی جیكڵاس و ڕەنجڕۆڤەرە

14-05-2021 05:07

پەرەگراف- عەمار عەزیز

مۆدێلە باوەكەی كچانی دهۆك لە هاوسەرگیریدا خەریكە دەگۆڕێت؛ جاران باس باسی ئاڵتون بوو بە كیلۆ، بەڵام ئێستا سویچی ئۆتۆمبێلی گرانبەهایە، ئەگەر یەكێكیش زەنگین بێت ئەوا مارەییەكەی تا جی كڵاس و ڕەنجڕۆڤەر دەڕوات.

تا ساڵانێك لەمەوبەر، بە دیاریكراوی پێش قەیرانی سەختی دارایی، داواكاریی زێڕی زۆر وەك نەریتێكی باوی بەشێك لە هاوسەرگیرییەكانی دهۆكی لێهاتبوو، چیرۆكی سەیرو سەمەرە دەكەوتنە بەر گوێی خەڵك، هەندێكیان باسی یەك كیلۆ زێڕ و زیاتریشیان دەكرد.

"ئەوكاتیش من لەبری زێڕ حەزم بە ئۆتۆمبێل بوو، بەڵام كەسوكار وتیان عەیبە و كۆمەڵگە بە جۆرێكی تر باسمان دەكەن، بۆیە زێڕم قبوڵكرد" ڕۆژڤین خەلیل وای وت، ئەو لە نەوەی كاتی زێڕ زۆرییەكەیە و 10 ساڵ لەمەوبەر هاوسەرگیریی كردووە.

ڕۆژڤین بۆ پەرەگراف وتی "دوای چەند ساڵێك ئاڵتونەكەم فرۆشت و ئۆتۆمبێلم پێ كڕی" ئەو زۆریشی پێ ئاساییە ئێستا كچان داوای ئۆتۆمبێل بكەن لە بری زێڕ، بە مافی كچانی دەزانێت، "زۆر كچ دەناسم لەكاتی خوازبێنی ئاڵتونیان داوا نەكردوە، بەڵكو داوای بڕە پارەیەكیان كردوە و دواجار بەو پارەیە ئۆتۆمبێلیان بۆ خۆیان كڕیووە".

ئەو دەڵێت، هۆكاری ئەو گۆڕانكارییە لە خواستی كچان "گرانیی نرخی زێڕ و هەروەها حەزی ئەوانە بۆ شۆفێری".

بەڵام بارگرانییەكە لەسەر ئەو گەنجانەی بە نیازی هاوسەرگیرین ئەگەر زیاتر نەبوبێت كەمتر نەبووە.

نرخی هەر ئۆتۆمبێلێكی باش لە 10 هەزار دۆلار زیاترە و ئەگەر خواستی بوك زیاتر و زاواش دەوڵەمەند بێت، ڕەنگە بگاتە ڕەنجڕۆڤەر و مێرسیدسی جێكڵاس، كە نرخەكانیان لە 40 هەزار دۆلارەوە دەستپێدەكات تا زیاتر لە 150 هەزار دۆلار دەڕوات.

"كاتێك چومە خوازبێنی ئەو كچەی ئێستا هاوسەرمە وتی ئاڵتونم ناوێ، تەنیا ئەڵقەیەكەم بۆ بكە وەك نیشانەی هاوسەرگیری لەگەڵ ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل نوێدا" ڕێنجبەر حسێن (29 ساڵ) بۆ پەرەگراف وای وت.

ڕێنجبەر حەوت مانگ لەمەوبەر و لە كاتی هاوسەرگیرییەكەیدا ئۆتۆمبێلێكی بە بەهای دەفتەرێك و چل وەرەقە (14 هەزار دۆلار) بۆ هاوسەرەكەی كڕیوە، دەڵێت "ئێستا خواستنی ئۆتۆمبێل لەلایەن كچانی دهۆكەوە ڕوو لە زیادبونە بەهۆی گرانی ئاڵتون و جگەلەوەش بۆتە مۆدێل و كچانیش چاو لە یەكتری دەكەن".

ئەو گەنجە ئۆتۆمبێلەكەی بەناوی هاوسەرەكەیەوە كردووە و پێشیوایە "ئۆتۆمبێلیش هەر وەك خواستنی بڕێكی زۆر زێڕە، بەڵام ئێستا ئەویان بۆتە مۆدێل" لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت، "داوای ئۆتۆمبێل زۆر سەیر نییە لەكاتێكدا بۆتە پێویستییەكی سەرەكی ژیان و ڕۆژانە كاروباری خۆیان پێ بەڕێدەكەن".

ئەوەی داواكاری كچانی دهۆكی بۆ زێڕی زۆر بەراورد بە كچانی شارەكانی دیكە زەقتر كردەوە، جیاوازییە زۆرەكە بوو، لەكاتێكدا لە زۆرینەی پڕۆسەكانی هاوسەرگیریدا، هەر لە كۆنەوە 19 مسقاڵ زێڕی ئێستا و 19ی دواخراو هەبوو، كە بە مارەیی ناودەبرێت.

ئێستا نرخی یەك مسقاڵ زێڕی عەیارە 21 زیاتر لە 370 هەزار دینار و عەیارە 18 بە زیاتر لە 315 هەزار دینارە.

عەبدولسەلام بەشیر، سەرۆكی لقی دهۆكی سەندیكای زەڕەنگەرانی كوردستان بۆ پەرەگراف وتی "ماوەیەكە كڕینی ئاڵتون لەلایەن خەڵكی دهۆكەوە زۆركەمبووەتەوە، بەتایبەت ئەوكەسانەی دەچنە ناو پڕۆسەی هاوسەرگیری، تەنها ئەڵقەیەك یان چەند غرامێكی كەم دەكڕن، دواتر زاواكە پارە دەداتە بوكەكە یان ئۆتۆمبێلی بۆ دەكڕێت، پێشتر كچان داوای نێو كیلۆ تا یەك كیلۆ ئاڵتونیان دەكرد".

یەك كیلۆ ئاڵتون بە نرخی ئێستا زیاتر لە 56 هەزار دۆلارە.

"كڕینی ئاڵتون ئێستا هێندە كەمبووەتەوە باوەڕناكەم ڕۆژانە بە هەموو زێڕەنگەرەكانی دهۆك یەك كیلۆ بفرۆشن،... هۆكارەكانی دیكەش زۆرن لەوانە خراپی باری دارایی خەڵك" بەوتەی بەشیر.

بەراورد بە چەند ساڵێك لەمەوبەر ژمارەی شۆفێرانی ئافرەت لە شەقامەكاندا زۆر زیاتر بون و دەرهێنانی مۆڵەتی شۆفێری لە 18 ساڵییەوە وەك یەكێك لە مامەڵە پێویستییەكانی لێهاتووە.

"پێش ئەوەی ژیانی هاوسەری پێكبهێنم مۆڵەتی لێخوڕینی ئۆتۆمبێلم هەبوو، زۆر حەزم لە ئۆتۆمبێلە بەدڵی خۆم، دامنابوو شوو بە هەر كەسێك بكەم لەجیاتی ئاڵتون داوای كڕینی ئۆتۆمبێل بكەم" ڕوندك سەعید (28 ساڵ) بۆ پەرەگراف وای وت.

ڕوندك ئەوەی خواستی بوو بەدەستیهێنا، بەدڵی خۆی ئۆتۆمبێلێكی بە هاوسەرەكەی كڕی، "بەر لە چوار مانگ هاتە خوازبێنیم، پێشتر یەكتریمان دەناسی، وتم ئاڵتونم ناوێت، بەڵام دەبێت ئۆتۆمبێلێكی جوانم بۆ بكڕی، سەرەتا ڕازی نەبوو، وتی خۆم ئۆتۆمبێلم هەیە و دەتوانم هاتوچۆت پێبكەم، بەڵام ڕازی نەبووم".

ڕوندك دواجار هاوسەرەكەی ڕازی كردووە و ئۆتۆمبێلی كڕیوە، بەڵام نەیویست باس لە جۆر و نرخەكەی بكات، تەنیا وتی "خەونی من بۆ ڕۆژێك ئەو ئۆتۆمبێلە هی من بێت".

لە شەرع و یاسادا جۆری مارەیی نەبۆتە مەرج و بەستراوەتەوە بە ڕێككەوتنی ژن و مێردەوە.

عەبدولمەجید ئەحمەد، پارێزەر لە دادگای دهۆك بە پەرەگراف-ی وت "لە شەرع و یاسا دا باسی ئەوە نەكراوە كە دەبێت مارەیی كچ چەند بێت، ئەوە لەسەر ڕێككەوتنی ژن ومێرد دەمێنێتەوە ئایا لەسەر چی ڕێكدەكەون؛ زێڕ، پارە، ئۆتۆمبێل یان هەر شتێكی تر بێت ئاساییە".

ئەو دەڵێت، لە زۆربەی هاوسەرگیرییەكاندا لە دادگا زیاتر ئاڵتون و پارە لەسەر نوسراوی ماڕەبڕین دەنوسرێت، بەڵام دوای مارەكردن پارەكە یان ئاڵتونەكە دەفرۆشن.

هەروەها وتی "كڕینی ئۆتۆمبێل بۆ ژنان وەك مارەیی لەئێستادا لە سنوری پارێزگای دهۆك ڕوو لە زیادبوونە، بەبڕوای من ئەمە شتێكی زۆرباشە و لە قازانجی ژن و پیاوە، چونكە ئۆتۆمبێل هەردووكیان سودی لێ وەردەگرن، بەڵام ئاڵتون تەنیا ژن بەكاریدەهێنێت".

كرانەوەی كۆمەڵگە هۆكارێكی دیكەیە لەو گۆڕانكارییەی بەسەر خواستی بەشێك لە كچاندا هاتوە بۆ داواكاریی هاوسەرگیری.

دلین خورشید، چاودێری كۆمەڵگە كە بەردەوام بەدواداچون بۆ پرسەكانی ژنان و كۆمەڵایەتی دەكات بۆ پەرەگراف وتی "لێخوڕینی ئۆتۆمبێل بووەتە مۆدێل لەناو كچاندا، حەزی ژنان بۆ ئاڵتون وەك پێشتر نییە و كەمتر بەكاریدەهێنن، زیاتر ئێكسسوارات و زیو بەكاردەهێنن".

"بۆچوونی كۆمەڵگەش وەك جاران نییە لەسەر لێخوڕینی ئۆتۆمبێل لەلایەن ژنانەوە، هەرچەندە كۆمەڵگەی دهۆك تا ڕادەیەك داخراوە، بەڵام ڕۆژانە شوفێرانی ژن ڕوو لە زیادبونن، چاولێكەریش هۆكارێكی سەرەكییە كە ژنان زیاتر داوای ئۆتۆمبێل بكەن".