پەرەگراف
لەم وەرزی گەرمایەدا كێشەی كەمئاویی لە قەزای چەمچەماڵ تادێت زیاتر دەبێت، حكومەتی هەرێم چەند ساڵێكە نەیتوانیوە تاكە داواكاریی كەسوكاری شەهیدو ئەنفالكراوان جێبەجێ بكات كە تەواوكردنی پڕۆژەیەكی ئاوە تا پایتەختی ئەنفال لەو دۆخە خراپە ڕزگاری ببێت كە تووشی بووە.
ئێستا لە چەمچەماڵ 11 بۆ 12 ڕۆژ جارێك دوو كاتژمێر ئاو بە ماڵان دەدرێت، ئەگەر دۆخەكە بەمجۆرە بەردەوام بێت‌و چارەسەر نەكرێت، قائیمقامی قەزاكە دەڵێت: پێدانی ئاو دەبێت بە مانگی 2 جارو هەرجارەی 2 كاتژمێر.
ڕەمك ڕەمەزان، قائیمقامی چەمچەماڵ هاواری لێهەڵساوەو بۆ پەرەگراف وتی "تائێستا 36 نووسراوی فەرمیمان وەك داواكاریی‌و یاداشت ئاڕاستەی تەواوی لایەنە پەیوەندیدارەكان كردووە هەر لە پارێزگای سلێمانییەوە بۆ ئەنجومەنی وەزیران‌و وەزارەتەكان‌و پەرلەمانی كوردستان‌و عێراق‌و تەنانەت كونسوڵخانەكان‌و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكانیش، بەڵام تائێستا وەڵامی كرداریی نییە بۆ جێبەجێ كردنی داواكەمان".
تاكە داواكاریی خەڵكی ئەو سنورە تەواوكردنی پڕۆژەی ئاوی گۆپتەپە-چەمچەماڵە كە چارەسەری كێشەی كەمئاویی ناوچەكە دەكات، تەنانەت لە ساڵیادی ئەنفالیشدا كەسوكاری شەهیدو ئەنفاكراوان كە زۆرینەی دانیشتووانی ئەو سنورە پێكدەهێنن هەر ئەوە تاكە داواكارییان بوو.
"لەئێستادا 43 بیری سەرچاوەی ئاومان وشكی كردووە، سەرچاوەی ئاومان نییە، جگە لەو بڕەی لە سلێمانییەوە بۆماندێت، ئەگەر یەك هاوڵاتی لەزێی دوكان بخنكێت ئاوەكە دەگیرێتەوەو ئێمەش تووشی كەمئاویی دەبین" ڕەمك ڕەمەزان وای وت.
قائیمقامی چەمچەماڵ وتیشی، كێشەمان لە دابەشكردنی ئاو بە تانكەریش هەیە، تانكەرەكان وەستان‌و پێویستیان بە چاككردنەوە هەیەو پارەمان دابین ناكرێت تا چاكبكرێنەوە.
هەر لە چوارچێوەی هەوڵەكانی چارەسەری كەمئاویی، لەساڵی ڕابردوەوە ڕەزامەندی وەزارەتی دارایی وەرگیراوە بۆ ڕاكێشانی هێڵی ئاوی كانیشەیتان - ئاخجەلەر، بەڵام ئەوەش جێبەجێنەكراوە.
قەزای چەمچەماڵ بۆ ئاوی خواردنەوە پشت بە دوو سەرچاوەی سەرەكی دەبەستێت، یەكەمیان هێڵی دووەمی دوكان-سلێمانیە كە ڕۆژانە ئەگەر هیچ كێشەیەكی شكانی بۆری و كارەبای نەبێت 20 هەزار مەتر سێجا ئاو لەو بۆرییە وەردەگرێت، دوەمیان ئاوی بیرەكانی بانی مەقانە كە بەشێكی زۆریان وشكی كردووە.
هێڵی دووەمی دوكان-سلێمانی كە سەرچاوەیەكی سەرەكی ئاوی چەمچەماڵە، جگە لەوەی بڕەكەی كەمە لەهەمانكاتدا زیادەڕۆییەكی زۆر كراوەتەوە سەر بۆرییەكە لە نێوان تاسڵوجە تا چەمچەماڵ، بۆرییەكەش ساڵی 1986 دروستكراوە و بەوتەی لێپرسراوانی ئاو بێ كەڵك بووە و زوو زوو دەشكێت.
جومعە ئەمین، بەڕێوەبەری ئاوی چەمچەماڵ بۆ پەرەگراف وتی "قەزای چەمچەماڵ بۆ دابینكردنی ئاو پشت بەهێڵی دوەمی ئاوی دوكان-سلێمانی و بیرەكانی بانی مەقان دەبەستێت، لە ئێستادا ئەو سەرچاوانە ناتوانن ئاوی پێویست بۆ چەمچەماڵ و شۆڕش و تەكیە دابینبكەن".
چەمچەماڵ و شۆڕش و تەكیە 40 هەزار هاوبەشی ئاویان هەیە، بەڕێوەبەری ئاوی چەمچەماڵ دەڵێت، بۆری ئاوی تاسڵوجە-چەمچەماڵ تیرەكەی 90 سانتیم و توانای سێ هەزار مەتر سێجا گواستنەوەی ئاوی هەیە لە كاتژمێرێكدا، بەڵام لەئێستادا بۆرییەكە ڕزاوە و تەمەنی كۆتایی هاتووە.
چەمچەماڵ زۆربەی دانیشتوانەكەی كەسوكاری شەهیدو ئەنفالن‌و بە پایتەختی شەهیدان ناونراوە، چەمچەماڵییەكان چاویان لە دەستی حكومەتە پڕۆژەی ئاوی گۆپتەپە-چەمچەماڵ زیندوبكاتەوە كە بڕیاربوو ساڵی 2011 جێبەجێبكرێت و دواتر بە كۆمەڵێك بیانو لەنێویاندا قەیرانی دارایی و شەڕی داعش پڕۆژەكە ڕاگیرا.
بەوتەی بەڕێوەبەری ئاوی چەمچەماڵ، تاكە چارەسەری كێشەی ئاوی ئەو قەزایە جێبەجێكردنی پڕۆژەی گۆپتەپە-چەمچەماڵە و بەو پڕۆژە ستراتیژییە تا ساڵی 2048 هیچ كێشەیەكی ئاو لە سنورەكەدا نامێنێت.
پڕۆژەكە دەتوانێت ئاو بە قەزای چەمچەماڵ و ناحیەكانی شۆڕش و تەكیە و ئاغجەلەر و 17 گوند بگەیەنێت و زیاتر لە 200 هەزار هاوڵاتی لێی سودمەند دەبن.
پڕۆژەی ئاوی گۆپتەپە-چەمچەماڵ ساڵی 2007 دیزاینی بۆ كراوە و ساڵی 2011 بەگوژمەی 130 ملیار دینار دراوە بە كۆمپانیا، دواتر پڕۆژەكە ڕاگیراوە و بەوتەی بەڕێوەبەری ئاوی چەمچەماڵ بە 65 ملیۆن دۆلار دەتوانرێت تەواو بكرێت، تا ڕۆژ نا ڕۆژێك ئاو بە دانیشتوانی چەمچەماڵ بدرێت.
ئەوكاتەی ئاو هەیە لە چەمچەماڵ چی دەقەومێت؟
كاتی بانگی بەیانییە، میراوەكە لەگەڵ ئەڵاهوئەكبەری مەلادا قوفڵی ئاوی چەند كۆڵانێكی گەڕەكی ڕاپەڕینی چەمچەماڵ دەكاتەوە، بۆ دڵنیابوون لەوەی ئاوەكە بەفیڕۆ ناچێت، لەچەند دەرگایەكی گەڕەكەكە دەدات تاوەكو خەڵك بەخەبەربێن.
ئەگەر لە خولەكەكانی سەرەتای بەردانەوەی ئاوەكەوە هەر كەسێك فریا نەكەوێت، ئەوا ئیتر ناتوانن تانكییەكانی سەربان پڕ بكەن، هەندێكجار دەبێت زۆر بە خێراییش ماتۆڕ دابگیرسێنن تا بەزویی ئاوی ناو بۆرییەكە ڕابكێشێت.
جەیران (55 ساڵ)، هەشت ڕۆژە چاوەڕێی ئاوی بەلوعەیە، لەو ماوەیەدا تانكەرێك ئاوی بە 10 هەزار دینار كڕیوە و كاتێك بیستویەتی بۆری ئاوی چەمچەماڵ - تاسڵوجە شكاوە، هێندەی تر بێ هیوا بووە و دەترسێت ئەو دوو كاتژمێرە ئاوەش نەمێنێت.
هێشتا مەلا بانگی بەیانی تەواو نەكردوە، لە یەككاتدا لە دەرگا و جەڕەسی ماڵی جەیران دەدرێت، ژنێكی دراوسێیانە و هاواردەكات "باجی جەیران ئاو هاتۆتەوە، باجی جەیران ئاو هاتۆتەوە".
باجی جەیران كە هاوسەرەكەی ئەنفالكراوە و 33 ساڵە ڕۆژێك خۆشیی نەبینیووە، لەبری كردنەوەی دەرگای حەوشە لە ژنە دراوسێیەكەیان، خۆی دەگەیەنێتە ماتۆڕی ئاوەكە و ئیشی پێدەكات، چونكە ئەگەر چەند خولەكێك زیاتر دوابكەوێت ئەوا ناچارە بە پەمپی دەستیی ئاو لە بۆرییەكەوە ڕابكێشێت.
"لەوكاتەوەی بەعس گوندەكانی ڕوخاند ئێمە هاتینە چەمچەماڵ، وا 33 ساڵە ڕۆژێك بێ كێشەی ئاو نەبوین، بەردەوام خەمی بێ ئاویمانە، ئێستا بە 10 ڕۆژ جارێك ئاو بەردەدرێتەوە و لە هاویندا دەگاتە 15 ڕۆژ جارێك، ئەوەش هەرجارە و تەنیا دوو كاتژمێر" جەیران محەمەد بۆ پەرەگراف وای وت.
تەنیا داواكاری ئەوەیە لانیكەم لە هەفتەیەكدا دووجار ئاو بە خەڵك بدرێت، چونكە ئاوی تانكییەكانی سەربان هێندە لەبەر تیشكی خۆردا دەمێننەوە، "بۆن و تامیان تێكدەچێت، دەترسین توشی نەخۆشی ببین".
لە چەمچەماڵ تانكیەكان زۆرترین ڕوبەری سەربانەكانیان داگیركردووە، لەوێ خەڵك دەبێت بەشی 10 بۆ 15 ڕۆژ ئاو عەمبار بكەن، تا ئەوكاتەی ئەگەر بۆری سەرەكیی چەمچەماڵ نەشكێت جارێكیتر ئاویان پێ بدرێتەوە.
لەو دووكاتژمێرەدا، باجی جەیران هەوڵدەدات هەرچی دەفرە لە تانكی و بەرمیل و سەتڵ و تەشت، هەندێكجار مەلەوانگەی منداڵەكانیش پڕ ئاو بكات و دواتر بەكاریانبهێنێتەوە.
بەو بەری بەیانەو لەو دوو كاتژمێرەی ئاو بەردەدرێتەوە، كۆڵان و گەڕەكەكانی چەمچەماڵ وەك ڕۆژی نیوەڕۆی لێدیت، نیوەی خەڵك لە حەوشەدا چاودێری ئاوی بەلوعەكە و بەشێكیشیان لە سەربانەكاندا خەریكی گۆڕینی سۆندەی سەر تانكییەكانن.
چەمچەماڵ لە هەشت ناحیە پێكهاتووە، 420 گوندی لەسەرە و ژمارەی دانیشتوانی بە نزیكەی 300 هەزار كەس دەخەمڵێنرێت.