سابیئەكانی عێراق؛ ئەو پێكهاتە ئاینییەی كە ڕەنگە بەهۆی دۆخی ئەمنییەوە ون ببن

04-09-2021 04:02

پەرەگراف

هەشت كاندیدی سابیئەكانی عێراق دەستیان بە هەڵمەتی بانگەشە كردووە بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەران كە مانگی داهاتوو ئەنجام دەدرێت، بەڵام ڕۆڵەكانی سەر بە ئاینەكەیان ترسێكی زۆریان هەیە، چونكە لەگەڵ نزیك بونەوەی هەر هەڵبژاردنێك ئەوان زیاتر دەكرێنە ئامانج و قوربانیی زیاتریان دەبێت.

لەماوەی ڕابردوودا ئاستی ئەنجامدانی توندوتیژی بەرامبەر سابیئەكان زیادی كردووە، ڕێكخراو و دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان هۆشداری دەدەن لەوەی ئەو پێكهاتە ئاینییە بەهۆی دۆخی ئەمنییەوە بە تەواوی لە عێراق نەمێنن.

بەپێی ڕاپۆرتی ساڵانەی دۆخی مافەكانی مرۆڤ لە عێراق، كە لەلایەن كۆمەڵەی عێراقی بۆ مافەكانی مرۆڤ لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەركراوە، سابیئەكان لە چەند ساڵی ڕابردوودا نزیكەی 200 تاوانیان بەرامبەر كراوە و كراونەتە ئامانج، بەتێكڕای تاوانێك بەرامبەر كەسێك لە كۆی 50 كەس، ئەوەش بەرزترین ڕێژەیە لەسەر ئاستی جیهان.

لەو هێرشانەدا زیاتر لە 250 كەس كوژراون، بەوەش سابیئەكان نزیكەی 2% پێكهاتە دیمۆگرافییەكەیان لەدەستداوە.

شمیل بەرزنجی، توێژەر، لەبارەی بەئامانجگرتنی سابیئەكانەوە دەڵێت، زۆرینەی ئەو هێرشانەی بەرامبەریان ئەنجامدراوە تاوانی كەسیی بوون، كەمترینیان هێرشی تائیفی بووە.

ئەوەی ڕوبەڕوی سابیئەكان دەبێتەوە لە جۆری (فەرهودە) كە لە چلەكانی سەدەی ڕابردوودا بەرامبەر جولەكەكانی عێراق ئەنجامدرا، كاتێك ماڵەكانیان تاڵانكرا و كەلوپەلەكانیان بە هەڕاج فرۆشرا، چونكە خەڵك ئەو كاتە جۆرە هەستێكیان هەبوو كە جولەكەكان دەوڵەمەندن لەهەمانكاتدا لاوازن.

"ئەوەی ئێستاش ڕوبەڕوی سابیئەكان دەبێتەوە، كەمترینیان بەهۆكاری تائیفییە، زۆرینەیان بۆ دزی و تاڵانی و هەڕەشە لێكردنە" بەرزنجی وادەڵێت.

ژمارەی ئەندامانی پێكهاتەی سابیئەكان لە ساڵانی ڕابردوودا دەگەیشتە زیاتر لە 50 هەزار كەس، زۆرینەیان لە ناوچەكانی باشوری عێراق نیشتەجێبوون، لە پارێزگاكانی بەغداد، زیقار و بەسرە، هەروەها بەدرێژایی كەنارەكانی ڕوبارەكانی دیجلە و فورات، چونكە بەشێكی ڕێوڕەسمە ئاینییەكانیان پەیوەندی بە خۆشتن لە ڕووبار هەیە.

لەم چەند ساڵەی دوایدا ژمارەی پێكهاتەكە بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، ئەوەش بەهۆی ئەو توندوتیژیانەی بەرامبەریان ئەنجام دەدرێن، بەجۆرێك بەپێی دواین ئامارەكان ئێستا ژمارەیان لە 10 هەزار كەس تێپەڕ ناكات.

لە ساڵانی ڕابردوودا بەشێكی ئەندامەكانی ئەو پێكهاتەیە لە كەرتی كانزا بەنرخەكاندا كاریان دەكرد، بەتایبەت ئاڵتون و زیو ‌و بەردە گرانبەهاكان، بۆیە تاڕادەیەك چینێكی خۆشگوزەران بوون، لە ناوەندی شارەكان نیشتەجێبوون و قورسایی ئابوری خۆیان هەبوو، تەنانەت لەسەردەمی ڕژێمی پێشوودا بە "پێكهاتەی ئاڵتونی" ناودەبران.

نەجم عەبدولستار چالاكوان لە هاوپەیمانێتی كەمینە عێراقییەكان و مامۆستای زانكۆ، كە خۆیشی یەكێكە لە ئەندامانی سابیئەكان، باس لەو مەترسییە ئەمنییانە دەكات كە ڕوبەڕویان دەبێتەوە و بۆتە هەڕەشە لەسەریان.

"جۆرێك لە جۆرەكانی لاوازی زاڵە بەسەر سابیئەكاندا، بەهۆی بچوكیی قەبارەی دیمۆگرافییان، هەروەها نەبونی هیچ هێزێكی سەربازی و نێودەوڵەتی و هەرێمی كە پشتیوانییان بكات، هاوشێوەی گروپە عێراقییەكانی دیكە، هەروەها لە یەك ناوچەی جوگرافی داخراوا ناژین، بەڵكو بە ژمارەی كەم دابەشبوون بەسەر دەیان شار و شارۆچكەی عێراقدا".

ئەو مامۆستایەی زانكۆ، باس لەو پروپاگەندانەش دەكات كە لەبارەیانەوە بڵاودەكرێنەوە، وەك ئەوەی خاوەنی خشڵ و پارەیەكی زۆرن، ئەمە جگە لەوەی بەهۆی نەبونی ئاسایش و لاوازی حكومەت سابیئەكان بونەتە نێچیرێكی باش بۆ چەتە و گروپە چەكدارەكان.

چالاكوانان و پارێزەرانی مافی پێكهاتەكانی عێراق داوا دەكەن، ئەو تاوانانەی بەرامبەر سابیئەكان ئەنجامدراوە و دەدرێت، بە تاوانی تیرۆر دابنرێن، ئەو گروپ و لایەنانەش كە دەیانكەنە ئامانج بە گروپی تیرۆریستی دابنرێن، بەپێی ماددەی چواری ڕوبەڕوبونەوەی تیرۆر مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت، تەنانەت ئەگەر بۆ تاڵانی و دزیش هێرش بكرێتە سەریان.

هەرچەندە لە پەرلەماندا سیستمی كۆتایان بۆ دانراوە، بەڵام تائێستا هیچ كەسایەتییەكی سابیئەكان پۆستی حكومی و باڵای پێنەدراوە، ئەوەش جیاواز لە بەشێكی پێكهاتەكان كە ئەگەر بەشێوەی ڕەمزییش بێت پۆستیان هەبووە، هەرچەندە سەدان سابیئی لە بوارەكانی ڕۆشنبیری، هونەری، ئەدەبی‌و زانستیدا ڕۆڵیان هەبووە.