پەرەگراف
لە 24 ملیۆن عێراقیی كە مافی دەنگدانیان لە هەڵبژاردن هەیە، 14 ملیۆنیان كارتی دەنگدانی بایۆمەترییان وەرگرتووەتەوە، كە پەنجەمۆر، ناوی تەواو، بازنەی هەڵبژاردن‌و چەند زانیارییەكی دیكەی دەنگدەری تێدایە بۆ ئەوەی ڕێگریی بكرێت لە ساختەكاری.
بەپێی ماڵپەڕی فەرمی كۆمسیۆن، زۆرینەی كارتەكان كە لەلایەن دەنگدەرانەوە وەرگیراونەتەوە لە شارەكانی بەغداد، نەینەوا، بەسرە‌و سلێمانییە.
كەریم عیتابی بەڕێوبەری یەكێك لە ناوەندەكانی دەنگدان لە بەغداد، ئاماژە بەوەدەكات، وەرگرتنەوەی كارتی دەنگدانی بایۆمەتریی ڕەنگە نیشانەیەك بێت بۆ ئەوەی كەسەكە نیازێكی هەیە بۆ ئەوەی بەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردن بكات.
ئەگەر ئەو پێوانەیەی عیتابی ڕاستبێت، ئەوا ڕێژەی بەشداریی بەپێی شارەكانی عێراق جیاواز دەبێت، چونكە ڕێژەی ناو تۆماركردن بۆ دەرهێنانی كارتی دەنگدان، لە ناوچەیەكەوە بۆ ناوچەیەك جیاوازە، بەنمونە لە واست 73%ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناوی خۆیان تۆماركردووە، لە بەسرە 67% واتە ڕێژەكانیان لە بەغداد زیاترە كە 45%، هەروەها نەینەوا 42% و ئەنبار 51%.
بەڕێوەبەری ناوەندەكەی دەنگدان لە بەغداد، دەڵێت "كۆمسیۆن بەردەوامە لە دەركردنی كارتی نوێ، بەڵام كەمتر لە مانگێك ماوە بۆ وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردن بۆیە پێشبینی گۆڕانكارییەكی زۆر ناكرێت".
"كۆمسیۆن بەهەموو توانای خۆیەوە هەوڵیداوە ئاسانكاری پێشكەش بكات بۆ ناوتۆماركردن، تەنانەت خۆمان سەردانی چەند ماڵێكمان كردووە بۆ ئەوەی كارتیان بۆ دەربكەین" عیتابی وادەڵێت.
موحسن مۆزان ڕۆژنامەنوسی عێراقی پێیوایە، تۆماركردن بەهیچ شێوەیەك هێمای بەشداریكردن نییە "ساڵی 2018 ڕێژەی بەشداریكردن لە دەنگدان 44% بوو لەكۆی ئەوانەی ناویان تۆماركردووە، ئەوە یەكەم هەڵبژاردنی دوای دەركردنی داعش بوو، كەمترین ڕێژەی بەشداریكردنیشە لە هەڵبژاردندا لەدوای 2003وە، بۆیە تەنیا پێشبینی ئەوە دەكەم كە ئەمجارە ڕێژەكە كەمترە".
لەگەڵ گەرموگوڕیی كاندیدەكان‌و هەڵمەتی بانگەشەی دەرگا بەدەرگا كە زۆر كاندید‌و لایەن ڕایانگەیاندووە، بەڵام بێئومێدیی بە گۆڕانكاریی لەڕێی هەڵبژاردنەوە وای كردووە بەشێكی زۆری خەڵك بەشداریی لە پڕۆسەی هەڵبژاردن نەكەن، چاودێرانی دۆخەكە پێشبینی جیاوازیان هەیەو زۆریان پێیانوایە ڕێژەی بەشداریی لە خوار لەسەدا 50 دەبێت.
هەزاران كاندید
ژمارەی كۆتایی كاندیدەكانی هەڵبژاردن سێ هەزار و 243 كاندیدە، ئەوەش بەپێی لێدوانەكانی جومانە غلای وتەبێژی كۆمسیۆن.
ئەوان لە چوارچێوەی بازنەی كراوەی هەڵبژاردنەكان لە كێبڕكێدان كە ژمارەیان 83 بازنەیە، بۆ پڕكردنەوەی 329 كورسییەكەی پەرلەمانی عێراق.
كاندیدەكان دەیانەوێت متمانەی دەنگدەران بەدەست بهێنن و بگەن بە كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ئەوەش لەڕێی بانگەشەكانیان كە لەو بازنانە ئەنجامی دەدەن كە خۆیان تێدا كاندید كردووە.
هاوپەیمانێتییەكان و دیمەنێكی ئاڵۆز
مەحمەد نەعناع چاودێری سیاسی و ئەكادیمی، پێشبینی ناكات پڕۆسەی هەڵبژاردن ڕێكەوتنی كوتلەو هاوپەیمانێتییەكانی لێبكەوێتەوە ئەوەش بەهۆی هەمەجۆری ئەولەویات‌و دژبەیەكییان بەپێی هەر حزب و كوتلەیەك.
بەڕای ئەو چاودێرە سیاسییە هاپەیمانێتییە ئاڵۆزەكان هیچی نوێی تێدا نییە و پڕۆژەی جیاوازیان نابێت، چونكە دیمەنە سیاسییەكە وەك خۆی دەمێنێتەوە و لەڕێی پشك پشكێنەو ڕێكەوتنەوە دەبێت.
"هاوپەیمانێتییەكان لاوازن، تائێستا ڕێكەوتنەكان بەهێز نین، هیچ ئاماژەیەكی ئیجابی نییە بۆ سەرهەڵدانی شۆڕشێك بۆ پشتگیری ئەو لایەنانەی دەیانەوێت هێزە تەقلیدییەكان دووربخەنەوە"، نەعناع وادەڵێت.
هاوكات مستەفا حلو چاودێری سیاسی، باس لەوەدەكات، لیستەكانی هەڵبژاردن بۆ ڕاگەیاندنی هاوپەیمانێتیی تا دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەكان چاوەڕوان دەبن.
حلو پێیوایە، چەند هاوپەیمانێتییەكی پێشبینیكراو هەن وەك یەكگرتنی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا (بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی) لەگەڵ گروپە چەكدارەكان كە لەگەڵ هاوپەیمانیی فەتح دان، هەروەها یەكگرتنی حزبە كوردییەكان و عەرەبە سوننەكان.
هاوپەیمانێتی سوننەكان دابەش دەبن لەنێوان لیستەكەی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، هەروها هاوپەیمانێتی ڕزگاری بەسەرۆكایەتی ئوسامە نوجەیفی، هاوپەیمانێتی عەزم بەسەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر بازرگانی دیاری عێراق.
چەند هاوپەیمانێتییەكی دیكەش هەن كە پێكهاتوون لە لیستەكەی حەیدەر عەبادی و بەرەی حیكمەی عەممار حەكیم كە زیاتر ئەو لایەنانەی تێدایە كە لە دوای خۆپیشاندانەكان دروستبوون.
لە حزبە كوردییەكانیشدا یەكێتی‌و گۆڕان هاوپەیمانیی كوردستانیان پێكهێناوە.
بەشێكی حزبە نوێیەكان كە چالاكوانی خۆپیشاندانەكان دروستیان كردوون، بڕیاریانداوە بەشداری هەڵبژاردنەكان بكەن وەك هاوپەیمانێتی هاتوم داوای مافی خۆم دەكەم، بەرەی هۆشیاری، بزوتنەوەی درێژەدان، بەشێكی دیكەش بایكۆتی پڕۆسەكەیان كردووە وەك، حزبی ماڵی نیشتمانی كە یەكێك بوو لەو لایەنانەی زۆرترین لایەنگری لەناو خۆپیشاندانەكاندا هەبوو.
دڵنیایی لە هەڵبژاردنەكە
حكومەتەكەی مستەفا كازمی بەڵێنیداوە هەموو هەوڵێك بدات بۆ سەرخستنی پڕۆسەكە، لەو چوارچێوەیەشدا سەرەتای ئەم مانگە هەوڵێكی ساختەكاری هەڵبژاردنی ئاشكرا كرد، كۆمسیۆنیش دەڵێت، دەتوانن بە هەموو شێوەیەك ڕوبەڕوی ساختەكاری بوەستنەوە، بەڵام گومانەكان بەهۆی كێشە تەكنیكییەكانی كۆمسیۆنەوە زۆرن.
حسێن حەمید پسپۆڕی ئەلكترۆنی دەڵێت "دەتوانرێت ئامێرەكانی جیاكردنەوەی دەنگەكان هاك بكرێن، چونكە بە تۆڕی پەیوەندییەكانەوە بەستراونەتەوە"، ئەوەش كەمێك ترسی دروستكردووە.
ترس تەنها لەڕووی ئەلەكترۆنییەوە نییە، بەڵكو ئاسایشی كاندیدەكان دۆسیەیەكی دیكەیە كە وای لەچەند لایەنێك كرد بایكۆتی پڕۆسەكە بكەن.
هەرچەندە حكومەت دەڵێت، هەڵبژاردن لە دۆخێكی ئەمنیی جێگیردا بەڕێوەدەچێت، بەڵام سەعید حسێن چالاكوانی مەدەنی ئاماژە بەوەدەكات "ئەمنیەتی ڕۆژی هەڵبژاردن شتێكە، هی كاندیدەكانیش شتێكی دیكە، چونكە دەبێت كاندیدەكان بتوانن لەنێوان بازنەكان هاتوچۆ بكەن و چاویان بە جەماوەرەكەیان بكەوێت".