كێبڕكێی گەرمی ژنان لەسەر سیستمی كۆتاو ڕێگایەكی سەخت بۆ گەیشتن بە پەرلەمان

19-09-2021 05:35

پەرەگراف

لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكان، یەكێك لە پرسیارە گرنگەكان كە لە هەموو خولێكی هەڵبژاردندا دووبارە دەبێتەوە، بەشداری ژنانە لە خۆكاندیدكردن‌و دەنگدان لە جەنگی هەڵبژاردندا.

ئەم هەڵبژاردنە جیاوازە لەوانەی پێشتر، ڕێگاكەی بەردەم ژنان بۆ كاندیدبوون و گەیشتن بە پەرلەمان گوڵڕێژنەكراوە، بەڵكو كۆمەڵێك بەربەستی لەبەردەمدایە كە ناتوانێت وەك پیاوان بە بەهێزییەوە دابەزێتە گۆڕەپانەكە.

ڕێكخراوە مەدەنییەكان و چالاكوانانی ژنان باسلەوە دەكەن، بەشێك لە كاندیدە ژنەكان ڕوبەڕوی كێشە و گرفت دەبنەوە، زۆرجار دەكرێنە ئامانج، مەبەستی هەموویان لاوازكردنی ژنان‌و كەمكردنەوەی ڕۆڵیانە لە ژیانی گشتی و سیاسیدا.

بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردن سیستمی كۆتای ژنان بۆ ئەم هەڵبژاردنە بەپێی بازنەكان دیاریكراوە، لەكۆی 329 كورسییەكەی پەرلەمان ژنان 83 ئەندامیان بەردەكەوێت.

بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەسەرجەم بازنەی هەڵبژارنەكانی عێراق 951 ژن خۆیان كاندیدكردووە، ئەوەش لەكۆی سێ هەزار و 243 كاندیدی كە بڕیاریانداوە بچنە كێبڕكێی هەڵبژاردنەكانەوە.

ئەم بەشدارییەی ژنان بەراورد بە هەڵبژاردنەكانی پێشتر كەمترە، بەنمونە؛ هەڵبژاردنی ساڵی 2018 زیاتر لە دوو هەزار كاندیدی ژن هەبوو، واتە زیاتر لە دوو ئەوەندەی ژمارەی كاندیدەكانی ئێستا، بەڵام یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان كە پشت بە بازنەی كراوە دەبەستێت، ژمارەكەی كەمكردووەتەوە.

هەرچەندە ژمارەی كاندیدە ژنەكان كەمترە بەراورد بە هەڵبژاردنەكانی پێشوو، بەڵام بەهۆی سیستمی كۆتاوە كە دەبێت 25%ی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران ژن بن، كورسییەكانیان بە پارێزراوی ماوەتەوە.

بەشێكی لایەنە سیاسییەكان پشتیان بە كاندیدە ژنەكان بەستووە بۆ ئەوەی لە هەر بازنەیەك كاندیدێكی ژنیان بە سیستمی كۆتا كورسییەك بەرێت، بەوەش دەتوانن ژمارەیەكی زیاتر لە كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆخۆیان بەرن.

ئەحمەد كینانی ئەندامی ئەم خولەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ئاماژەی بە كێبڕكێیەكی توندی نێوان كاندیدە ژنەكان كردووە، چونكە هێزە تەقلیدییەكان چانسی بردنەوە و بەدەستهێنانی زۆرترین كورسییان كەمە، بۆیە دەیانەوێت لەڕێی ژنانەوە ژمارەی ئەندامەكانیان لە ئەنجومەنی نوێنەران زیاد بكەن.

"ئەوان مەبەستیان ئەوە نییە ژن نوێنەرایەتییان بكات، بەڵكو بەهۆی كەمبونەوەی جەماوەریان، یاخود لاوازییان لە ناوچەیەكی دیاریكراو، دەیانەوێت كاندیدێكی ژنیان ببێتە براوە" كینانی وادەڵێت.

كێبڕكێی كاندیدە ژنەكان لەو ناوچانەی هێشتا وێرانەی جەنگی دژی تیرۆریان لەسەرماوە بەهێزترە، بەڕای ئەندامەكەی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوەش بەهۆی شكستی ئەندامە پیاوەكان لە دابینكردنی خزمەتگوزاری بۆ ئەو ناوچانەیە، ژنان دەیانەوێت متمانەی خەڵكەكە بۆخۆیان بەدەستبهێنن.

نورە بەجاری، ئەندامی خولی ئێستاو كاندید بۆ خولی داهاتوو لە پارێزگای نەینەوا دەڵێت "جەماوەر ئێستا متمانەیەكی زیاتریان بە ڕۆڵی ژن هەیە، بەهۆی ئەوەی دەتوانن پێشكەشی بكەن لە خزمەتگوزاری و بەردەوامیدان، هەروەها بەوپەڕی بەرپرسیارێتییەوە ئەركەكانیان جێبەجێ دەكەن"، باسی لەوەشكردووە "ژنان دۆسیەی گەندەڵییان نییە، ئەوەش وایكردووە پشتگیرییەكی بەهێزتری جەماوەریان هەبێت، ئەوە ڕۆڵیان لە خولی داهاتوودا بەهێزتر دەكات".

لای خۆیەوە غالب زەیدی مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی بەغداد، پێیوایە هەژمونی هەندێك لایەن بەسەر كۆتای ژناندا، دیوێكی دیكەی سیاسەتە لە عێراق، بەجۆرێك چۆنیان بوێت كاندیدەكەیان ئاڕاستە دەكەن.

ئەو مامۆستایەی زانكۆ جەختدەكاتەوە لەوەی "سیستمی كۆتا خۆی لە خۆیدا سیستمێكی جیاكاری ڕەگەزییە بەرامبەر ژنان، كێبڕكێی هەڵبژاردنی بۆ ئەوان لە قاڵبداوە، وایكردووە هەندێك لایەنی باڵادەست لەڕووی سیاسییەوە ئیستغلالی بكەن".