پەرەگراف- غەمگین محەمەد
روناك سەردار نەیتوانی هیچ بۆ كۆرپەلەكەی ناوسكی بكات، بە ناچاری بڕیارێكی قورس و بە ئازاری دا، كە تا كۆتایی ژیانی لێی پەشیمانە و پێیەوە دەناڵێنێت.
ئازار و سەختییەكانی ئەو لە مانگی سێیەمی دوگیانییەوە دەركەوت، ئەوكاتەی بە پشكنینێكی پزیشكی، هەرچی خۆشییەكانی چاوەڕوانیی منداڵی سێیەمی هەیە گۆڕا بە دودڵی و ترس.
"منداڵەکەم لە سکمدا سێ مانگ بوو، کاتێک پزیشکەکەم پێی وتم تەواو نییە و پێویستە لەباری ببەم" روناك بۆ پەرەگراف وای وت.
پاساوی پزیشكەكە ئەوەبووە، كۆرپەلەكە بە شەلەلی دێتە دنیاوە و هیچ ئومێدێكیش بۆ چاكبوونەوەی نییە.
کۆرپەلە لە هەر قۆناغێکی تەمەنی لە سکی دایکیدا بەشێکی جەستەی دروست دەبێت، لە 14 هەفتەییدا (سێ مانگی) زۆربەی ئەندامەکانی جەستەی دەردەكەون و هەر گرفتێکی قورسی تەندروستی هەبێت، پزیشك توانای دیاریكردنی هەیە.
لەیلا عەلی، پزیشکی پسپۆڕی ژنان و منداڵبوون بۆ پەرەگراف وتی "لە هەندێک حاڵەتدا لەبەرنەبوونی چارەسەری هەندێک نەخۆشی قورس لە هەرێمی کوردستان و عێراقیش، پزیشکەکان بە ناچاری بڕیاری لەباربردنی منداڵ دەدەن".
تائێستا لە عێراق و هەرێمی كوردستان، لە باربردنی منداڵ لەناو سكی دایكیدا بەپێی یاسا قەدەغەیە، تەنیا لەچەند بارێكی دیاریكراودا نەبێت، كە یاسا پاڵپشت بە بەڵگە و راپۆرتی پزیشكی رێگەی پێدەدات، ئەوەش لەڕێی لیژنەیەكی پسپۆڕەوە.
بەوتەی لەیلا عەلی، بڕیاری ئەو لیژنە پسپۆڕە، پشت بەوە دەبەستێت بەردەوامبونی دوگیانییەكە بەهۆیەوە دایكەكە بخاتە مەترسییەوە، یان منداڵەکە حاڵەتێکی قورسی نەخۆشی هەبێت و "دڵنیاببن پاش لەدایکبوونیشی گیان لەدەستدەدات".
مەترسی نەخۆشی و دوگیانی نەخوازراو چەندین ژن دەخەنە بەردەم مەترسی لەباربردنی منداڵ، هاوشێوەی روناك سەردار.
ئەو یادەوەریی لەگەڵ نەخۆشی زگماكی منداڵ هەیە، دوو منداڵی دیكەی نابیست و ناگۆن، بۆیە زۆر دڵتەنگ دەبێت بەو قسەیەی پزیشکەکەی كە هەواڵی شەلەل-ـی منداڵەكەی ناوسكی پێدەدات، دوای ئەو، چەند سۆنەر و پزیشکێکی دیکەش دەکات هەمان شتی پێدەڵێن.
"هەرچەندە سێ پزیشک تەئکیدیان لە لەباربردنی منداڵەکەم کردەوە، بەڵام من دڵم نەدەهات ئەو کارە بکەم، بۆیە بڕیارمدا لەماڵەوە بمێنمەوە و ئیتر سەردانی هیچ پزیشکێک نەکەم و لە خودا بپاڕێمەوە منداڵەکەم سەلامەت بکات" روناک وای وت.
دەستكەوتنی ئاماری لەباربردنی منداڵ نەك هەر لە هەرێمی كوردستان، بەڵكو لە عێراقیش نییە، پەرەگراف لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی و دەستەی ئاماری هەرێم هەوڵیدا، بەڵام هیچی دەستنەكەوت.
لە هەرێمی کوردستان یاسایەکی تایبەت نییە بە لەباربردنی کۆرپەلە و پشت بە یاسای سزادانی عێراقی دەبەسترێت، بەپێی ماددەی 417 لەو یاسایە، هەر ئافرەتێك منداڵەكەی ناوسكی خۆی لەبارببات، یان بە رەزامەندی خۆی كەسێكی دیكە منداڵەكەی بۆ لەبارببات، ئەوا بە زیندانی تا ساڵێك و غەرامەیەك یان یەكێكیان سزا دەدرێت.
هەر لەو ماددەیەدا هاتووە ئەگەر كەسێكی دیكەش لەباربردنەكە ئەنجامبدات هەمان سزای هەیە، بەڵام ئەگەر ئافرەتەكە لەكاتی لەباربردندا مرد، ئەوا سزای ئەو كەسە دەگاتە حەوت ساڵ زیندانی، ئەگەریش ئەو كەسەی منداڵەكە لەباردەبات پزیشك یان دەرمانساز بێت ئەوا سزاكەی توندتر دەبێت.
لە بڕگەی كۆتایی ماددەكەدا دەڵێت، ئەگەر لەباربردنی منداڵەكە ئامانج لێی "پاككردنەوەی شەرەف" بێت، ئەوا سزاكەی سوك دەبێت.
لە ماددەی 418ـی یاسای سزاداندا باس لەو ژنانە كراوە کە بەبێ رەزامەندی خۆیان منداڵەكانیان لەباردەبرێت؛ تێیدا هاتووە هەر كەسێك ئەو كارە بكات ئەوا سزاكەی لە نێوان 10 بۆ 15 ساڵ زیندانیدایە، بەپێی بارودۆخەكە دەگۆڕێت.
پارێزەر شۆخان عەبدوڵا بۆ پەرەگراف وتی "رۆژانە حاڵەتی لەباربردنی کۆرپەلە هەیە و خەریکە بەرەو دیاردەبوون دەڕوات، لەبەرئەوە پێویستە بیر لە یاسایەکی تایبەت بکرێتەوە بۆ لە باربردنی کۆرپەلە، قانونەکە بەجۆرێک بێت سەرجەم حاڵەتە سەردەمییەکان چارەسەر بکات".
بەپێی گرتەیەكی ڤیدیۆیی لە گۆڕستانێكی هەولێر، كە دوو مانگ لەمەوبەر لە سۆشیال میدیا بڵاوبۆوە، چەند شوشە و قوتویەکی نایلۆن دەرهێنران کە منداڵی لەباربراوی تێدا بوو و کەسێک لەوێ کردوونی بەژێر خاکەوە.
بەڵام کارزان ساڵح، وتەبێژی پۆلیسی هەولێر بۆ پەرەگراف جەختیكردەوە "ئەو بابەتەمان بیست لە ماوەی رابردوودا، بەڵام هیچ سکاڵایەک نەبوو لەسەری، ئێمە وەک پۆلیس بەدواداچوونمان دەبێت".
هەروەها لە سلێمانی هیچ سكاڵایەك تایبەت بە دۆسیەی لەباربردنی منداڵ نەبووە، بەوتەی سەرکەوت ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی پارێزگاكە تەنیا سکاڵای پیاو هەیە لەسەر هاوسەرەکەی، کە بەهۆی ناکۆکی نێوانیان یان بوونی کەیسی جیابوونەوەیان لە دادگا، "ژنەکە حەملی هەبووە و لەباری بردووە".
هەواڵە ناخۆشەكەی پزیشك بۆ روناك، سێ مانگی بەسەردا تێدەپەڕێت، كۆرپەلەكەی ناوسكی دەبێتە شەش مانگ، بە ئاواتی بیستنی قسەیەكی جیاوازتر لەوەی سێ مانگ پێشتر، جارێكیتر سەردانی پزیشك دەكاتەوە.
روناک سەردار هیچ هەواڵێكی دڵخۆشکەری پێناگات، پزیشكەكە ئامۆژگاری دەكات بڕیار بدات، "کە هاتمەوە ماڵەوە زۆر گریام، هیچ چارم نەما، کە سەیری دوو منداڵە خاوەن پێداویستییە تایبەتەکەی ترمم دەکرد بە خۆمم دەوت دەترسم دۆخی زۆر لەوان قورستربێت و نەتوانم بەخێوی بکەم، بۆیە لەگەڵ هاوسەرەکەم بڕیارە قورسەکەمان داو كۆرپەلەكەم لەباربرد"، دواتر روناك پەشیمان بوو، پێیوایە بڕیارێكی "هەڵە"ی داوە.
ساڵانە لە جیهاندا 73 ملیۆن حاڵەتی لەباربردنی منداڵ هەیە، لە هەموو 10 سكپڕییەكی نەخوازراودا شەشیان لەباردەبرێن و لە هەموو 10 حاڵەتی سكپڕی ئارەزومەندانە و خوازراویشدا سێ حاڵەتیان بە لەباربردن كۆتاییدێت، بەپێی ئامارەكانی رێكخراوی تەندروستی جیهانی.
هەر لەو ئامارانەدا هاتووە، لە سەدا 45ـی حاڵەتەكانی لەباربردنی منداڵ سەلامەت نین، كە سەدا 97ـیان دەكەونە وڵاتانی تازەپێگەیشتوو، ئەوەش هۆكاری سەرەكییە بۆ مردنی دایكان و چەندین نەخۆشی جەستەیی، دەروونی و كێشەی كۆمەڵایەتی.
پسپۆڕەكەی ژنان و منداڵبوون وتی "هەندێک ژن دێن کە هاوسەریان هەیە و بەبیانووی جیاواز داوای لەباربردن دەکەن، یان کەسانێکی دیکە کە شوویان نەکردووە دێن بۆ لەباربردن، بەپێی یاسا قەدەغەیە و پزیشکانی پسپۆڕ ئەو لەباربردنە ناکەن"، لەیلا عەلی دەڵێت، لە ژنانی بیستووە و نەخۆش سەردانی كردون كە لە دەرەوەی نەخۆشخانە منداڵیان لەباربردووە، بەهۆیەوە توشی كێشەی تەندروستی بووە.
بەپێی شەریعەتی ئیسلام؛ كە بنەمایەكی سەرەكییە بۆ یاسادانان لە عێراق، لە باربردنی منداڵ رێگەپێنەدراوە، زۆربەی بۆچونەكان لەو بڕوایەدان، ئەگەر هۆكارێكی زۆر باوەڕپێهێنەر هەبێت، دەبێت لە ماوەی 40 رۆژی یەكەمی دوگیانیدا لەباربردنەكە بكرێت و دواتر دەبێتە كوشتنی بە ئەنقەست، بەوپێیەی كۆرپەلە رۆحی بە بەردا دەچێت.
محەمەد عەبدوڵا، مامۆستای ئایینی بۆ پەرەگراف رونیكردەوە "لە فیقهی ئیسلامدا رێگەدراوە لە حاڵەتە تایبەتمەندەکاندا بۆ بڕیاردان بگەڕێینەوە بۆ کەسانی پسپۆڕی بوارەکە، ئەگەر هیچ رێگەیەکی دەربازبوون نەبوو، ئەوکات بە راوێژی نێوان لیژنەی پسپۆڕ و مامۆستایانی ئایینی بڕیاری لەباربردن دەدرێت".
بەپێی بەدواداچونەكانی پەرەگراف، بە نهێنی كەسانێك لە دەرەوەی نەخۆشخانەكان، كە لەو بوارەدا ئەزمونیان پەیدا كردووە یان بە بەكارهێنانی حەبی تایبەت، منداڵ لەباردەبەن ئەوەش بە نرخێك لە 800 دۆلارەوە دەستپێدەكات.
پارێزەر شۆخان عەبدوڵا دەڵێت "بۆشایی یاسایی هۆکارە بۆ زیادبوونی لەباربردن و دەرچوونی تاوانباران لە سزا، هۆکاریشە بۆ بڵاوبوونەوەی مەترسی خێزانی و کۆمەڵایەتی و دروستکردنی منداڵی دەرەوەی خێزان و لەناوبردنی مرۆڤێک و لێسەندنەوەی مافی ژیانی کەسێک کە رێگەپێدراو نییە".
لەباربردنی ئارەزومەندانەی كۆرپەلە؛ لە هەموو جیهاندا بەردەوام مشتومڕی لەسەرە؛ لە هەندێك وڵاتدا رێگەپێدراوە بەپێی یاسا و لە هەندێكیاندا سزای توندی بۆ دانراوە، پێشتریش لە هەرێمی كوردستان ژمارەیەك رێكخراو لە هەوڵدابوون مەرج و بەربەستەكانی بەردەم لەباربردنی منداڵ كەمبكەنەوە، بەڵام هەوڵەكانیان ئەنجامی دەرنەكەوت.
سلێمان سندی، وتەبێژی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان، باسلەوە دەکات سكاڵایان لەسەر دۆسیەی لەباربردنی منداڵ پێنەگەیشتووە، ئەو بۆ پەرەگراف وتی "کاری دەستەی مافی مرۆڤ بەدواداچوونە بۆ ئەوەی بزانین لەباربردنی منداڵ حاڵەتە یاخود بووەتە دیاردە، ئەمە یەکەمجار نییە و وەک حاڵەت منداڵ لەباربردن هەیە".
بڕیارە قورس و ناچارییەكەی روناك سەردار، لە شەش مانگیدا كۆرپەلەكەی لێسەندەوە، ئێستا پەشیمانە، هەرچەندە ماوەیەكی زۆر لە بیركردنەوەدا بووە پێش ئەوەی لەباری ببات، دەڵێت، منداڵەكەی بینیووە و جەستەی كێشەی نەبووە، كاتێك بەخاكیان سپاردوە.
ئەو بە ئاشكرا، پاڵپشت بە بڕیاری لیژنەی پزیشك و لەسەر خواستی خۆی، لە نەخۆشخانەیەكی تایبەت بە نەشتەرگەری منداڵەكەی لەباربرد، روناك هیچ دڵی ئاسوودە نییە، "هەرگیز لەخۆم خۆش نابم، من شەش مانگ هەڵم گرت و پاراستم، بەڵام دواتر بە قسەی پزیشک لەبارمبرد، ئاخر بەچاوی خۆم بینیم هەموو ئەندامەکانی جەستەی تەواو بوو".