پەرەگراف- عەممار عەزیز
زیاتر لە 70 ماڵ تەنیا لە دوو گوندەوە ئاوارە و سەرگەردانی ناوچەكانی تر بون، بەهۆی كێشەی نەبونی ئاوی پاكەوە، كە سەریكێشاوە بۆ دادگا.
"ئەگەر كەسێك لەگوند بژی و ئاوی پێویست نەبێت باخەكەی ئاو بدات یان كاری ئاژەڵداری بكات، بێگومان كۆچ دەكات و بەدوای كارێكی تر دەگەڕێت" رەشید ئیبراهیم، موختاری گوندی دودی سەروو، بۆ پەرەگراف وای وت، لە گوندەكەیاندا 30 خێزان ئاوارەبوون.
كێشەی كەمئاوی ئەو دوو گوندە، نمونەیەكە بۆ هەموو قەزای ئاكرێ، كە دابینكردنی ئاوی خواردنەوە ساڵانێكە بووەتە تەحەدایەكی بێ چارەسەر لە بەردەم دانیشتوانەكەیدا.
"لە گوندەكەی ئێمەش 40 سەرۆك خێزان گواستیانەوە بۆ سەنتەری ئاكرێ و شارەكانی تر، ئەوەش لە كۆی 70 خێزان، هەندێكجار بە تانكەر ئاو دابین دەكرێت، بەڵام ئەمە چارەسەر نییە" بەوتەی قادر پیرۆ، موختاری گوندی دودی خواروو، بۆ پەرەگراف.
هەردوو گوندی دودی خوارو و سەروو، بە دوری 20 كیلۆمەتر دەكەونە باكوری خۆرهەڵاتی ئاكرێ لە پارێزگای دهۆك، لەڕوی كارگێڕییەوە سەر بە ناحیەی دینارتەن.
پیرۆ وتی "ئەمساڵ ئیدارەی ناحیەی دینارتە بیرێكیان بە قوڵی 330 مەتر لێدا، هەر سوودی نەبوو و ئاو دەرنەكەوت"، سەرچاوەی سەرەكی ئاوی گوندەكە كانیاوێكە سەرچاوەكەی دەكەوێتە گوندی دراوسێی ئەوان، كە دودی سەرووە، بەڵام بەشی نیوەی گوند دەكات و ئەوانیتر بیری بچوكیان هەیە، "ئاوەكەی خاوێن نییە و بە ناچاری بەكاریدەهێنین"، زۆربەی كانییەكانی دیكەیان وشك بوون.
عێراق و هەرێمی كوردستان، پێنجەم ناوچەی جیهانن بۆ كاریگەرییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا كە دونیا بەدەستیەوە دەناڵێنێت، لە نێویاندا كەمئاوی یان وشكەساڵیی لە لێكەوتە دیارەكانین.
سەربەست سەبری، بەڕێوەبەری ناحیەی دینارتە بۆ پەرەگراف وتی، كێشەكە هەر لەو دوو گوندە نییە، "لە گوندی بامشمش كە نزیكەی 31 خێزانن بەهەمانشێوە تۆڕی دابەشكردنی ئاو نییە، هەر خێزانێك سۆندەیەكی لە جۆگەیەكی ئاو داناوەو بەوشێوەیە ئاو دابین دەكەن"، پڕۆژەی راكێشانی ئاوی ئەو گوندە دەرچووە و دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
چەندین شوێنی دیكەی دینارتە، گرفتی گەورەیان بێ ئاوییە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە حكومەت سێ بیری ئاوی بە قوڵایی جیاواز لێداوە لە ناوچەكەدا، بەڵام هیچیان نەگەیشتوون بە ئاو.
بەڵام ئەوەی هەردوو گوندی دود لە ناوچەكانی تر جیادەكاتەوە، ناوبانگیانە بە بەرهەمهێنانی هەندێك بەروبومی كشتوكاڵی وەكو ترێ، قۆخ و سماق، كە مانەوەیان پەیوەستە بە دابینكردنی ئاوەوە.
"ئاوی بەشێك لە باخەكانمان لە دودی سەرووەوە دێت، بەڵام ئەوان ساتریان دروستكردووە و داوامانكرد رێژەی بەردانەوەی ئاو زیاتر بكەن و نەیانكرد، بۆیە كێشەكەمان بردە دادگا و هێشتا یەكلانەبۆتەوە" موختاری دودی خوارو وادەڵێت.
لە بەرانبەردا موختاری گوندی دودی سەرو دەڵێت، مافی خۆیانە چۆن مامەڵە بە ئاوی كانیاوەكەوە بكەن، هەرچەندە لە بنەڕەتەوە ئاوەكەی كەمبۆتەوە و بە تەواوی بەشی خۆشیان ناكات، رەشید ئیبراهیم وتی "حكومەت دەبێت دوو سێ بیر لێبدات بۆ كشتوكاڵ و خواردنەوە، هەر دەڵێن بەمنزیكانە كێشەكەتان چارەسەر دەكەین و بێسوودە".
دینارتە 93 گوند لە خۆدەگرێت و دانیشتوانەی نزیكەی 50 هەزار كەس دەبن و نزیكەی 10 گوند بە هۆكاری جیاواز لە نێویاندا كەمئاوی چۆڵكراون.
فازڵ مستەفا، بەرێوەبەری فەرمانگەی كشتوكاڵی ئاكرێ پێیوانییە كۆچی گوندنشینان بەورێژەیە بێت كە باسدەكرێت، بێ ئەوەی هیچ ژمارە و ئامارێك بخاتەڕوو، بۆ پەرەگراف وتی "ئەوانەی لە گوندەوە دەچن بۆ شار هەمووی لەبەر كەمئاوی و گۆڕانكارییەكانی كەش و هەوا نییە، بەڵكو حەزیان لە شارە یان ئیشێكی نوێیان دۆزیوەتەوە یان نایانەوێت هاتۆچۆ بكەن".
لەگەڵ ئەوەشدا، مەترسی ئەوەی نیشاندا رێژەی ئاوی ژێر زەوی كەمبۆتەوە، بەڵام رێژەكە بە تەواوی نازانێت، ئاماژەی بەوەشدا حكومەت پۆندی بۆ گلدانەوەی ئاو دروستكردووە لە ئاكرێ تا بە تایبەتی لە كشتوكاڵدا بەكاربهێنرێت.
ئاكرێ چەندین ساڵە خەون بە تەواوكردنی پرۆژەی ستراتیژی ئاوەوە دەبینێت، كە دوایینجار، ئەیلولی ساڵی رابردوو حكومەت موژدەی ئەوەی بە هاوڵاتیان دا، پارەی تری بۆ تەرخانكراوە و دەستپێدەكاتەوە. ئەو پرۆژەیە مێژوویەكی هەیە و بەپێی بەدواداچونێكی پەرەگراف، هەر لە راگەیاندنەكانی کابینەی نۆیەمی حكومەتەوە لە 2019 چەندینجار باس لە تەرخانكردنی بودجە و دەستپێكردنەوەی كراوە.
پرۆژەی ئاوی ئاکرێ لە یەک کاتژمێردا توانای بەرهەمهێنانی 3 هەزار مەتر سێجا ئاوی هەیە و گرفتی کەمئاوی لە شارەكە و چەندین ناوچە و گوندی دەوروبەری چارەسەر دەكات، وەك حكومەت بانگەشەی بۆ دەكات.
بەڕێوەبەری ناحیەی دینارتە دەگەڕێتەوە بۆ گرفتەكەی هەردوو گوندی دودی سەروو و خواروو، كە سكاڵای نێوانیان بەهۆی بێ ئاوی ساڵێكە لە دادگایە و چارەسەر نەكراوە، "زۆر هەوڵماندا بە دانیشتنی كۆمەڵایەتی كێشەكە چارەسەر بكەین، بەڵام لەدەستی ئێمە نەماوە و چۆتە دادگا".
سەربەست سەبری لە باسی گرفتە بنەڕەتییەكەدا، كە هۆكاری ئەو ناكۆكییەشە، وتی "بۆ چارەسەری كەمئاوی گوندی دودی خوارو بیرێكمان بە قوڵی 330 مەتر لێدا و نەگەیشت بە ئاو، ئەگەر بگەیشتایە بە ئاو كێشەكە چارەسەر دەبوو"، ناوچەی دیكەش لە دینارتە پەرێشانن بەدەست بێ ئاوی سەر زەوی و ژێر زەوی.
لە گوندی سەرگەلێ، كە كێشەی كەمئاوییان هەیە، بیرێكی قوڵی زیاتر لە 300 مەتر هەر نەگەیشتووە بە ئاو، تەنانەت لە سەنتەری ناحیەی دینارتە، وەك سەبری باسیكرد، بیریان بە قوڵایی 280 مەتر هەڵكەندووە و دڵۆپێك ئاوی تێدا نەبووە، چونكە "ئاوی ژێرزەوی لەسنورەكەدا كەمە".