هاوپەیمانێتییەكەی ئۆپۆزسیۆن شكستی هێنا؛ هۆكارەكانی چی بوون و چەند كورسی لەدەست دەدەن؟
پەرەگراف
پاش زیاتر لە دوو مانگ هەوڵدان و سێ كۆبوونەوەی گشتی، دانوستانەكانی ئۆپۆزسیۆنی هەرێم بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بێ ئەنجام بوون و لایەنەكان سەربەخۆ بەشداریی هەڵبژاردن دەكەن. هەرچەندە چەند هەوڵێك بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتیی بچووكتر هەبوون، بەڵام ئەو هەوڵانەش شكستیان هێناوە.
لە مانگی سێی ئەمساڵەوە هەوڵێك بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی گەورە لەنێوان هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان و كەسایەتی و دەنگە ناڕازییەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەستی پێ كرد. توانرا لە 10-05-2025دا شەش حیزب و ژمارەیەك كەسایەتیی سەربەخۆ بۆ گفتوگۆ كۆ بكرێتەوە، بەڵام لە ماوەی 24 كاتژمێردا هەموو شتێك تێك چوو.
پەرەگراف ئەمڕۆ لەگەڵ زۆرێك لە لایەنەكان قسەی كرد، هەموان شكستهێنانی هەوڵەكانی پێكهێنانی هاوپەیمانییان پشتڕاست كردەوە و ڕایانگەیاند كە بە تەنیا دەچنە هەڵبژاردنەوە.
مستەفا عەبدوڵڵا، ئەندامی شاندی یەكگرتوو بۆ كۆبوونەوەكانی ئۆپۆزسیۆن، بە پەرەگرافی وت "هەوڵی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكە سەری نەگرت و ئێستا لەگەڵ هیچ هێزێك لە دانوستاندا نیین. بە تەنیا بەشداریی هەڵبژاردن دەكەین". هەروەها فارووق عەلی، ئەندامی شاندی كۆمەڵ، وتی "سبەینێ لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا بڕیار دەدەین چۆن بەشداری لە هەڵبژاردندا دەكەن".
ئەمە لە كاتێكدایە سبەینێ كۆتا ڕۆژە بۆ تۆماركردنی هاوپەیمانێتی و حیزبەكان لەو ماوەیەی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق دیاریی كردووە، ئەویش پاش سێ جار درێژكردنەوە و كۆمیسیۆن دەشڵێت "ئەمە كۆتا درێژكردنەوەیە".
نەوەی نوێ، ڕەوتی هەڵوێست، بەرەی گەل، یەكگرتووی ئیسلامی، كۆمەڵی دادگەری و بزووتنەوەی پەیوەندیی ئیسلامی، لەگەڵ د. یوسف محەمەد، سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان و چەند كەسایەتی و پەرلەمانتارێكی پێشووی عێراق لەوانە: د. بەهار مەحموود، مەحموود ڕەزا، هۆشیار عەبدوڵڵا و د. كاروان حەمەساڵح، ئەو لایەن و كەسایەتییانە بوون كە هەوڵی پێكهێنانی بەرەی ئۆپۆزسیۆنیان دا.
پەرەگراف بۆ بەدواداچوونی هۆكاری شكستهێنانی هەوڵەكانی هاوپەیمانێتییەكە و زیانەكانی بۆ لایەنەكان، قسەی لەگەڵ چەند سەرچاوەیەك كردووە. هۆكاری جیاواز بۆ شكستهێنانی هاوپەیمانێتییەكە دەخرێتە ڕوو و بەهۆی پەرتەوازەییشەوە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان زیاتر لە 150 هەزار دەنگیان لەدەست دەچێت، بە كورسیش دوو كورسی لەدەست دەدەن.
بۆ ئەم هەڵبژاردنە، سیستەمی دابەشكردنی كورسییەكانی پەرلەمانی عێراق لە لیستی نوێنەرایەتیی ڕێژەیی/زۆرترین ماوە (باقی الاقوی) بۆ لیستی نوێنەرایەتیی ڕێژەیی/سانتلیگۆی هەمواركراو بە پلەی (1.7) گۆڕاوە. دابەشكردنی كورسییەكان بە سیستەمە تازەكە لە بەرژەوەندیی هێزە گەورەكاندایە و زیانی بۆ هێزە بچووك و كاندیدە سەربەخۆكان هەیە.
بۆچی هاوپەیمانێتییەكەی ئۆپۆزسیۆن پێك نەهات؟
ئەو سەرچاوانەی كە پەرەگراف قسەی لەگەڵ كردوون و هەندێكیان نەیانویستووە ناویان بهێنرێت، هۆكاری سەرەكیی شكستهێنانی هاوپەیمانێتییەكە بۆ "بێمتمانەیی و گواستنەوەی پرۆژەكە بۆ ناو میدیا" دەگەڕێننەوە، ئەمە جگە لە گومانی "دەستی دەرەكی".
سەرچاوەیەكی ناو كۆبوونەوەكانی ئۆپۆزسیۆن كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت، بە پەرەگرافی وت "دانوستان و كۆبوونەوەكان بە باشی بەڕێوە دەچوون، تا ئەوەی پرۆژەكان برانە دەرەوەی كۆبوونەوەكان و بێمتمانەیی هاتە ئاراوە".
وەكوو ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی پێ دا، لە سەرەتاكانی مانگی سێی ئەمساڵەوە دەست بە هەوڵی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی فراوانی حیزبە ئۆپۆزسیۆن و كەسایەتییە سەربەخۆ و ناڕازییەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەستی پێ كرد. ماوەی دوو مانگی خایاند تا گەیشتە كۆبوونەوەی گشتی و هەموان لەگەڵ پێكهێنانی بوون.
كۆبوونەوەی یەكەم لە 10-05-2025 بەبێ كێشە بەڕێوە چوو، بەڵام ڕۆژی دواتر لە كۆبوونەوەی دووەمدا كێشە كەوتە ناو گفتوگۆكانی ئۆپۆزسیۆن و پەرتبوونی بەدوادا هات. هەر هەمان ڕۆژ ڕەوتی هەڵوێست كشانەوەی خۆی لە گفتوگۆكانی پێكهێنانی هاوپەیمانێتی ڕاگەیاند.
عەلی حەمەساڵح، بڕیاردەری ڕەوتی هەڵوێست، لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند "پاش گفتوگۆی وردی هاوڕێیانمان لە لیژنەكاندا، بۆمان دەركەوت هیچ ئەجێندایەكی نیشتمانی بوونی نییە". لایەنێكیشی تۆمەتبار كرد بەوەی كە "لەوكاتەی لەگەڵ ئێمە لە گفتوگۆدایە، لە عێراق گفتوگۆی بەشداری لە حكومەتدا دەكات".
فاروق عەلی، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری و ئەندامی شاندی حیزبەكە، بە پەرەگرافی وت "هەموو لایەنەكان باوەڕیان بە مەبدەئی دروستكردنی بەرەی سێیەم لە بەرامبەر پارتی و یەكێتی هەبوو، بەڵام لە وردەكاریدا كێشە دروست بوو. ڕێككەوتین بڕیار لەناو هاوپەیمانێتییەكەدا بە تەوافوق بێت نەك بە زۆرینە، كە هاتینە سەر سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە، هەركەس پرۆژەی خۆی هەبوو".
وەكوو فارووق عەلی دەڵێت، ئەوان پێیان وابووە سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كە شتێكی مەعنەوییە و لە لیستەكەدا بەشدار نییە، كەسایەتییەكی ئیسلامی بێت، بەڵام "نەوەی نوێ پێی وابوو دەبێت سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ بێت و ئەوە مافی خۆیانە و لێی نایەنە خوارەوە".
لە ڕۆژی 12-05-2025 كۆبوونەوەی سێیەمی ئۆپۆزسیۆن بەڕێوە چوو. ڕەوتی هەڵوێست و كۆمەڵی دادگەری بەشدارییان نەكرد، بەڵام كۆمەڵ ڕایگەیاند كە نەكشاوەتەوە.
"لەو كۆبوونەوە كە ئێمە بەشدار نەبووین، نەوەی نوێ سەقفی داخوازییەكانی بەرزتر كردووەتەوە، بەوەی كە سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە و سەرۆكی هەرسێ لیستەكەش لە پارێزگاكانی هەرێم بە مافی خۆی دەزانێت و لێی دانابەزێت"، فارووق عەلی بۆ پەرەگراف وای وت.
بەرپرسەكەی كۆمەڵ داواكارییەكانی نەوەی نوێ بە هۆكار بۆ ئەوە ناو دەبات كە "دەرگا لەسەر گفتوگۆ و ڕێككەوتن دابخات".
یەكێك لە سەرچاوە دیارەكانی ناو كۆبوونەوەكە بە پەرەگرافی وت "بڵاوكردنەوەی پرۆژەی حیزبەكان لەناو میدیا كە سەرەتا ڕەوتی هەڵوێست و دواتریش نەوەی نوێ ئەو كارەیان كرد، هۆكارێكی دروستبوونی بێمتمانەیی و پەرتەوازەیی بوو".
وەكوو ئەو سەرچاوەیە وتی "گومانێكیش هەیە فشار و دەستی دەرەكی هۆكاری تێكدانی هەوڵی هاوپەیمانێتییەكە بێت، چونكە سەرەتا كەس هێڵی سووری لەسەر كەس و هیچ شتێك نەبوو، بەڵام دواتر هەندێك پاساوی نابەرپرسیارانە هاتە ئاراوە".
سەبارەت بە داواكارییەكانی نەوەی نوێ، یەكێك لە بەشداربووانی كۆبوونەوەكە بە پەرەگرافی وت "ئەگەر پرۆژەكان نەگوازرانایەتەوە بۆ ناو میدیا، دەكرا قەناعەت بە نەوەی نوێ بهێنرێت كە دەست لە بەشێك لە خواستەكانی هەڵبگرێت، چونكە پێشتر بەڵێنی دابوو لە هەندێك مافی خۆی خۆش ببێت".
ئۆپۆزسیۆن چەند دەنگ و كورسی لەدەست دەدات
یەكێك لە ئامانجەكانی پێكهێنانی هاوپەیمانێتیی ئۆپۆزسیۆن و دەنگە ناڕازییەكان، پاراستنی دەنگەكان بوو، بەتایبەت كە سیستەمی نوێی دابەشكردنی كورسییەكان لە بەرژەوەندیی هێزی بچووك نییە. د. یوسف محەمەد، سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە یەكێك لە داكۆكیكارانی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكە بوو، باس لەو دەنگانە دەكات كە لەدەست دەدرێن.
د. یوسف محەمەد لە لێدوانێكدا بۆ پەرەگراف وتی "ئەگەر ئەنجامی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان ئەژمار بكەین، حیزبە ئۆپۆزسیۆنەكان تەنیا لە هەولێر 72 هەزار و 550 دەنگ لەدەست دەدەن، لە سلێمانیش 50 هەزار و دهۆكیش زیاتر لە 20 هەزار دەنگ".
دەربارەی ژمارەی ئەو كورسییانەی كە ئۆپۆزسیۆن لەدەستی دەدات، سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت "دوو كورسی. لەناو پارێزگاكانی هەرێم، لە هەولێر كورسییەك لەدەست دەدەن، لە كەركووكیش ئەگەر هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان پێكەوە بەشدار بوونایە، كورسییەكیان بەدەست دەهێنا، بەڵام ئێستا هیچ لایەنێكیان ناتوانێت بە تەنیا كورسی ببات".
لە ئەگەری پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكەدا، جگە لە حیزبەكان، ژمارەیەك كەسایەتیی سەربەخۆ و پەرلەمانتاری پێشووی عێراقیشی تێدا دەبوو كە پێگەیان لەناو خەڵكدا هەیە و كاریگەریی لەسەر ژمارەی دەنگەكانیان دەبوو.
ئەگەر ئەو دەنگانە بە پێوەر بگرین كە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەدەستیان هێناوە، لەم هەڵبژاردنەی پەرلەمانی عێراقدا نەوەی نوێ هەشت كورسی، یەكگرتوو سێ كورسی، كۆمەڵ و ڕەوتی هەڵوێست یەكی یەك كورسی، بەرەی گەل و ئەوانی دیكە كورسی بەدەست ناهێنن.
یەكێك لە بەشداربووانی كۆبوونەوكانی ئۆپۆزسیۆن بە پەرەگرافی وت "ئەگەر لە دەرەوەی نەوەی نوێ، ئەو لایەنانەی دیكە هاوپەیمانێتییان پێك بهێنایە، هەر بە پێوەری دەنگەكانیان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، لەم هەڵبژاردنەی عێراقدا حەوت بۆ هەشت كورسییان بەدەست دەهێنا، بەڵام بە جیا پێنج كورسی بەدەست دەهێنن، چونكە دەنگێكی زۆریان دەسووتێت".
ژمارەی كورسییەكانی ئۆپۆزسیۆن بەم شێوەیە دەبن:
نەوەی نوێ: هەشت كورسی، چوار لە سلێمانی، سێ لە هەولێر، یەك لە دهۆك
یەكگرتوو: سێ كورسی، دوو لە سلێمانی و یەك لە دهۆك
كۆمەڵ: یەك كورسی لە سلێمانی
ڕەوتی هەڵوێست: یەك كورسی لە سلێمانی
بەرەی گەل: دەنگەكانی ناگاتە ئاستی بەدەستهێنانی كورسی