پەرەگراف - ئارش محەمەد
وەبەرهێنەران وردە وردە ڕووی پرۆژەكانیان لە هەڵەبجە دەكەن و بەرپرسانی پارێزگاكە بە جووڵەی ئەمدواییانەی وەبەرهێنان دڵخۆشن، بەڵام هێشتا لە ئاست چاوەڕوانیی ئەواندا نییە. حكومەت لە لایەك بە "لێخۆشبوونی باج" كارئاسانیی بۆ وەبەرهێنەران كردووە، بەڵام لە لایەكی دیكەوە بە تەواونەكردنی پرۆژە ستراتیژییەكان كە بۆ بونیادنانی ژێرخانی پارێزگاكە گرنگن، وای كردووە جووڵەی وەبەرهێنانی كەرتی تایبەتیش سست بێت.
هەڵەبجە زیاتر لە 11 ساڵە لە هەرێمی كوردستان و پێنج مانگیشە بە فەرمی لە عێراقدا بووە بە پارێزگا. لە سەرەتای بوون بە پارێزگایەوە بەرپرسانی ئیداری كار بۆ ژمارەیەك پرۆژەی ستراتیژی دەكەن، لەوانە كردنەوەی دەروازەیەكی سنووریی فەرمی و تەواوكردنی پرۆژەی پردی تووەقوت كە پارێزگاكە بە ئیدارەی گەرمیانەوە دەبەستێتەوە، بەڵام هیچ كامیان تەواو نەكراون.
بەپێی لێدوانی ئەندازیار زانیار حەمەنووری، بەڕێوەبەری گشتیی وەبەرهێنانی هەڵەبجە بۆ پەڕەگراف، "حكومەتی هەرێم لە ڕێگەی لێخۆشبوونی باج و هاوكاریی ئیدارییەوە، زیاتر پاڵپشتیی وەبەرهێنەران دەكات، تاوەكو ڕووی پرۆژەكانیان لە پارێزگای هەڵەبجە بكەن".
بەڕێوەبەری گشتیی وەبەرهێنانی هەڵەبجە دڵخۆشە بەوەی كە "لەم دوو ساڵەی كۆتاییدا وەبەرهێنەرێكی بەرچاو ڕوویان لە هەڵەبجە كردووە كە بەراورد بە ژمارەی دانیشتووان و ڕووبەری جوگرافیی هەڵەبجە، لە ئاستێكی باشدایە"، بەڵام ئاماژە بەوەش دەدات كە پڕۆژەكانی وەبەرهێنان لە ناوەڕۆكدا "پڕۆسەیەكی هێواش و لەسەرخۆن و درەنگ بەرهەمەكانیان دەردەكەون".
پارێزگای هەڵەبجە ژمارەی دانیشتوانی بە زیاتر لە 120 هەزار كەس دەخەمڵێنرێت و پێكهاتووە لە قەزای هەڵەبجە كە ناوەندی پارێزگاكەیە، لەگەڵ قەزاكانی خورماڵ و ناحیەكانی بیارە و سیروان و بەمۆ
سمكۆ سالار، قائیمقامی هەڵەبجە، بۆ پەرەگراف دەڵێت "سەرەڕای كارئاسانیی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵام هاتنەپێشەوەی كۆمپانیاكان و وەبەرهێنەران بۆ شارەكەمان، لە ئاست چاوەڕوانیی ئێمەدا نییە".
قایمقامی هەڵەبجە لەگەڵ گرفتەكانی "دواكەوتنی مووچە و بێبازاڕی"، هۆكاری ئەوەی كە وەبەرهێنەران ڕوو لە پارێزگای هەڵەبجە ناكەن، بۆ "نەكرانەوەی مەرزی سازان و گۆشەگیریی پارێزگاكە لە ڕووی جوگرافییەوە" دەگەڕێنێتەوە. جەختیش دەكاتەوە كە "پارێزگاكە بۆ بووژانەوەی زیاتر، پێویستیی زۆری بە هاوكاریی هەمەلایەنە هەیە".
یەكێكی دیكە لە كێشەكانی پارێزگای هەڵەبجە، خەرجنەكردنی ئەو بودجەیە كە ساڵانە بۆ ئاوەدانكردنەوە و بونیادنانی ژێرخانی پارێزگاكە تەرخان دەكرێت. بەپێی ڕاپۆرتێكی پێشتری پەرەگراف، "بەكۆی گشتی لە 40 ملیار دینار كە بۆ ساڵی 2022 بۆ پارێزگای هەڵەبجە تەرخان كراوە، ئەوەی لەسەر ئەرزی واقیع خەرج كرابێت ناگاتە چوار ملیار دینار"، ئەمە جگە لەوەی كە داهاتی پارێزگاكە وەكوو سیولە، "هیچی ناگەڕێتەوە سنووری پارێزگاكە".
بە بۆچوونی كاوە عەلی، جێگری پێشووی پارێزگاری هەڵەبجە، لە كۆتایی ساڵی 2024ـەوە "دۆخەكە گۆڕانكاریی بەسەردا هاتووە و جووڵەی وەبەرهێنان لە هەڵەبجە هەیە"، بەڵام ئەو پێی وایە "سەرباری دەستپێشخەرییەكانی ئەنجوومەنی باڵای وەبەرهێنان، هێشتا دەرفەت و كارەكانی وەبەرهێنەران لە هەڵەبجە كەمن".
"نەكردنەوەی مەرزی سازان، تەواونەكردنی پردەكانی تووەقوت و سەید محەمەد، تەواونەكردنی سایلۆی شارەكە و 200 پڕۆژەی دیكە، بوونەتە هۆی ئەوەی شارەكە لە گۆشەگیریی جوگرافی قوتاری نەبێت، ئەمەش وای كردووە وەبەرهێنەرەكان كەمتر چاویان بچێتە سەر پارێزگای هەڵەبجە بۆ ئەنجامدانی پڕۆژە"، كاوە عەلی وا دەڵێت.
لە 13ـی ئاداری 2014ـدا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی ئەوكاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاری بە پارێزگابونی هەڵەبجەی وەك چوارەمین پارێزگای هەرێم واژۆكرد و لە 16ـی هەمان مانگدا مەسعود بارزانی، وەك سەرۆكی هەرێم فەرمانی هەرێمیی بۆ بە پارێزگابونی هەڵەبجە دەركرد.
پەرلەمانی عێراقیش لە كۆبوونەوەیەكدا لە 14-04-2025، پرۆژەیاسای هێنانەكایەی پارێزگای هەڵەبجەی وەكوو نۆزدەیەمین پارێزگای عێراق پەسەند كرد. ڕۆژی 05-05-2025 یاساكە لە ڕۆژنامەی وەقایع بڵاو كرایەوە و چووە بواری جێبەجێكردنەوە.
پرۆژەكانی وەبەرهێنان كە لەلایەن كەرتی تایبەتەوە ئەنجام دەدرێن، بۆ مامەڵە و ڕاییكردنی كارەكانیان پێویستیان بە فەرمانگە حكومییەكان هەیە. دوای 11 ساڵ لە بەپارێزگابوونی، هێشتا بەشێك لە فەرمانگە حكومییەكان لە هەڵەبجە نەكراونەتەوە. ئەمە سەرباری ئەوەی كە وەكوو بەڕێوەبەری گشتیی وەبەرهێنانی هەڵەبجە دەڵێت، "دواكەوتنی مووچە، كاتی دەوام و شێوازی دەوامی فەرمانگەكانی گۆڕیوە".
جێگری پێشووی پارێزگاری هەڵەبجە بۆ پەرەگراف ئاماژەی بەوە دا كە وەبەرهێنەران كاتێك ڕوو لە شوێنێك دەكەن كە ڕێگاوبان و ئاسایشی ناوچەكە و دۆخی هاووڵاتییەكانی لە ئاستێكی باشدا بێت، بەڵام هەڵەبجە لەو ڕووانەشەوە لە دۆخێكی باشدا نییە.
هەندێك لەو وەبەرهێنەرانەی كە كار لە هەڵەبجە دەكەن، خەڵكی سنوورەكەن و دەیانەوێت وەكوو پاڵپشتی بۆ پارێزگا بێخزمەتەكەیان، بەشێك لە پرۆژەكانیان ببنە ئەوێ.
ئاسۆ حاجی محەمەد بامۆكی كە یەكێكە لە سەرمایەدارە دیارەكانی كوردستان، لە 10 ساڵی ڕابردوودا بەردەوام پرۆژەی لە هەڵەبجە ئەنجام داوە. وەكوو كاوە عەلی، جێگری پێشووی پارێزگاری هەڵەبجە دەڵێت، نوێترین پڕۆژەشی ئەو سەرمایەدارە كارگەیەكی گەورەی بەرهەمە سپیاییەكانە لە شاری هەڵەبجە، كە "چاوەڕوان دەكرێت خواستی لەسەدا 20ـی تەواوی بازاڕەكانی عێراق پڕ بكاتەوە و بەو هۆیەوە پارێزگاكە ژمارەیەكی زۆر هەلی كاری تێدا بڕەخسێت".
بەرپرسانی ئیداریی هەڵەبجە دەڵێن، بووژانەوە و گەشەسەندنی پارێزگاكە پێویستی بە "هەوڵی هەمەلایەنە" هەیە، پێویستە حكومەت پرۆژە گرنگەكانی هەڵەبجە تەواو بكات و فەرمانەگە پێویستەكان بە تەواوی بكاتەوە، وەبەرهێنەرانیش تەنیا بیر لە "قازانج" نەكەنەوە و بۆ پاڵپشتیی پێشكەوتنی پارێزگاكە بەشێك لە پرۆژەكانیان ببەنە ئەوێ.