ئارام شێخ محەمەد دەستی بەسەر موڵكی گشتیدا گرتووەو بە "تێوەگلاو لە گەندەڵیی" دادەنرێت

پەرەگراف- سوركێو محەمەد
بەدواداچوونی تایبەت

ئارام شێخ محەمەد جێگری دووەمی سەرۆك لە خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق، 10 مانگە لە پۆستەكەی نەماوە، بەڵام دەستیگرتووە بەسەر چەندین موڵك‌و ماڵی دەوڵەتداو تائێستا ئامادەنییە بیان گەڕێنێتەوە، ئەمە بەپێی چوار سەرچاوەی ئاگادار بۆ پەرەگراف.

وتەی سەرچاوەكان‌و بەڵگەنامەیەكی حكومەتی عێراق كە دەست پەرەگراف كەوتووە ئەوە دەردەخەن، ئارام شێخ محەمەد تەنها نییە لە دەستبەسەردا گرتنی موڵك‌و ماڵی دەوڵەت‌و چەندین بەرپرسی دیكە موڵك‌و ماڵیان لایەو نەیان گەڕاندووەتەوە. بەڵام وەك سەرچاوەكان دەڵێن، جیاوازییەكە بۆ ئارام شێخ محەمەد ئەوەیە، ئەو لە پشكی حیزبیێك لەو پۆستەدا بوو كە "خۆی بە ئاڵاهەڵگری چاكسازیی‌و دژایەتی گەندەڵیی دەناسێنێت"، ئەویش بزووتنەوەی گۆڕانە‌و ئێستا لەسەر ئەم پرسە ڕوبەڕوی ڕەخنە بووەتەوە.

ئارام شێخ محەمەد لەبارەی ئەو بەڵگەنامەیەی دەست پەرەگراف كەوتووە، قسە دەكات‌و ئامادەیی پیشاندەدات بۆ گەڕاندنەوەی ئۆتۆمبێلێك بۆ حكومەتی عێراق كە نوسراوەكە لەبارەی ئەو ئۆتۆمبێلەوە ئاڕاستەی كراوە، بەڵام ئامادە نییە دەربارەی گەڕاندنەوەی موڵك‌و ماڵەكانی دیكە، قسە بكات.

"چەند ئۆتۆمبێلێكی گران بەهاو مۆدێل بەرزی دەوڵەت‌و ڤێللایەك لە بەغداد هێشتا لای ئارام شێخ محەمەدەو تائێستا ئامادە نییە بیان گەڕێنێتەوە"، سەرچاوەیەكی ئاگادار وای وت، دوو سەرچاوەی دیكەش هەمان زانیارییان پشتڕاست كردەوە.

هاوكات سەرچاوەیەكی دیكە دەڵێت"چەند فەرمانبەرێكی پەرلەمانیشی لەگەڵ خۆیدا بردووەو دەوام ناكەن‌و مووچە وەردەگرن، ئەمەش گەندەڵییە لەبەرئەوەی ئارام شێخ محەمەد هیچ پەیوەندییەكی بە پەرلەمانەوە نەماوە، تەنانەت تەمەنیشی شمولی خانەنشین بوون ناكات."

سەرچاوەكان بە پاساوی ئەوەی پرسەكە شەخسییەو لەسەر كەسێكە، ئامادەنین بەناوی خۆیانەوە قسەی لەبارەوە بكەن لەبەر ئەگەری دروست بوونی كێشەی كەسیی، بەڵام پێیان باشە ئەم پرسە لە ڕاگەیاندنەكان باس بكرێت، بەڵام گرنگە بەلایانەوە حیزبێك كە خۆی بەخاوەنی پرسی چاكسازیی دەزانێت، لێپرسینەوە لەو كەسانە بكات كە لەسەر پشكی ئەو حیزبە پۆست وەردەگرن، تابتوانێت دەست بۆ كەسانی دەرەوەی خۆیشی درێژبكات كە لە پۆستە گشتییەكاندان‌و بەرپرسیارێتییان هەیە.

ئەوە لەكاتێكدایە لە ئێستادا گۆڕان سەرقاڵی یەكلاییكردنەوەی كاندیدەكانیەتی بۆ ئەو پۆستە نوێیانەی بڕیارە لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا وەك پشكی خۆیان وەری بگرن، یەكێك لەوانە پۆستێكی نوێیە بۆ چاكسازیی لەژێر ناوی (یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ چاكسازیی).

پەرەگراف لە زاری سەرچاوەكانییەوە زانیویەتی، بەشیر حەداد جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كە ئێستا لە شوێنەكەی ئارام شێخ محەمەد دەستبەكارە، "گلەیی گەیاندووەتە بەرپرسانی باڵای گۆڕان‌و داوای گەڕاندنەوەی ڤێللاكەو ئۆتۆمبێلەكانی كردووە."

سەرچاوەیەكی دیكەی ئاگادار لە پەرلەمانی عێراق وتی"د.بەشیر تا ئێستا لە ئوتێل ڕەشیدی بەغداد دەمێنێتەوەو شوێنی حەوانەوەی نییە، چاوەڕوانە ئارام شێخ محەمەد ڤێللاكە بگەڕێنێتەوەو ئەو لەناویدا نیشتەجێ ببێت، بەوپێیەی موڵكی دەوڵەتەو بۆ جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان دیارییكراوە."

عێراق لەدوا ساڵی 2003و ڕووخانی ڕژێمی بەعس، گەندەڵی تێیدا زیاتر تەشەنەی سەندووەو كەمترین شەفافیەت‌و لێپرسینەوەی لە بەرپرسان تێدایە، بەپێی دواین ڕاپۆرتی ڕێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، لە ڕیزبەندیی وڵاتان بۆ شەفافییەت، عێراق لە پلەی 168 دایە لەکۆی 180 وڵات، بە پێچەوانەشەوە واتە لەڕووی ناشەفافییەت و گەندەڵییەوە لە پلەی 12 دایە.

نزمترین ئاست كە عێراق پێی گەیشتبێت ساڵی 2007 بوو كە چووە پلەی 178، ساڵی 2003ش بەپێی ڕاپۆرتەكانی ئەو ڕێكخراوە باشترین دۆخی عێراق بووە كە لە پلەی 113 دا هاتبوو.

هاوكات بەپێی بەڵگەنامەیەكی فەرمیی حكومەتی عێراق كە دەست پەرەگراف كەوتووە، ئارام شێخ محەمەد لەناو ئەو بەرپرسانەی عێراقدایە كە موڵك‌و ماڵی دەوڵەتی نەگەڕاندووەتەوە.

بەڵگەنامەكە نووسراوێكی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقەو مانگی ڕابردوو ئاڕاستەی نوسینگەی سەرۆك كۆماری پێشووی عێراق‌و چەند بەرپرسێكی دیكە كراوە كە یەكێكیان ئارام شێخ محەمەدە، هەروەها ڕۆژ نوری شاوەیس ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی‌و جێگری پێشووی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەناو لیستی ناوەكاندایە كە نوسراوەكەی ئاڕاستە كراوە. لەناو بەرپرسە كوردەكاندا تەنها ئەو سێ كەسایەتییە ئەو نوسراوەیان ئاڕاستە كراوە.

لە نوسراوەكەی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا هاتووە"بە پشت بەستن بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ژمارە 21 بۆ ساڵی 2019و ئاماژەكردن بە گشتاندنی فەرمانگەی كاروباری ئەنجومەنی وەزیران‌و نوسراوی لیژنەكان ژمارە 3438 لە ڕێكەوتی 30-1-2019. تكا دەكەین بە گێڕانەوەی ئۆتۆمبێلە حكومییەكان كە دەگەڕێتەوە بۆ ئەمیندارێتی گشتیی ئەنجومەنی وەزیران."

ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئاماژەی بەوەش كردووە، فەرمانگە پەیوەندیدارەكان دەتوانن ئۆتۆمبێلەكان بەو لایەنانە بفرۆشنەوە كە بەكاریان هێناوە، ئەوەش بەپێی یاسای فرۆشتن‌و بەكرێدانی موڵكەكانی دەوڵەت‌و لە زیادكردنی ئاشكرادا.

پەرەگراف زانیویەتی ناوی ئارام شێخ محەمەد لەو نوسراوەی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، پەیوەندیدارە بە تەنها یەكێك لەو چەند ئۆتۆمبێلەی تائێستا لای ماوە، ئەو ئۆتۆمبێلە موڵكی ئەنجومەنی وەزیرانەو "جۆری مارسیدسی گوللە نەبڕە."

ئارام شێخ محەمەد لەسەر ئەو نوسراوەی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بۆ پەرەگراف قسەیكردو تەنها ئەوەندەی وت"بەڵێ من ئۆتۆمبێلی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانم لەلایە، یەك ئۆتۆمبێلە‌و بە لیژنە وەرمگرتووەو چاوەڕوانی لیژنە دەكەم بۆئەوەی تەسلیمی بكەمەوە."

پەرەگراف ویستی پرسیاری دیكەی لێبكات‌و پێی ڕاگەیاند كە بەدواداچوونەكەی چەند پرسێكی دیكەش لە خۆدەگرێت لەوانە ڤێللایەك لە بەغداد، بەڵام ئارام شێخ محەمەد ئامادەنەبوو وەڵامی پرسیارەكان بداتەوەو قسە لەبارەی موڵك‌و ماڵەكانی دیكە بكات.

نوسراوەكەی ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق

پەرەگراف زانیویەتی ئارام شێخ محەمەد كاتێك لە پۆستەكەیدا بووە، نووسینگەكەی دەوروبەری 40 ئۆتۆمبێلی دەوڵەتی لابووە. لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەیەوێت ئەوپرسە بجوڵێنێت‌، موڵك‌و ماڵی دەوڵەت لای هەر بەرپرسێكی عێراق بوونی هەبێت‌و نەیگەڕاندبێتەوە لەژێر "فشاردا" پێی بگەڕێننەوە.

بزووتنەوەی گۆڕان لە ئاستی باڵادا ئاگادارە كە ئارام شێخ محەمەد موڵك‌و ماڵی دەوڵەتی نەگەڕاندووەتەوە، بەڵام تائێستا هیچ لێپرسینەوەو بەدواداچوونێكی حیزبیی لەسەر ئەم پرسە "نەكراوە"، ئەوە لەكاتێكدایە بەوتەی سەرچاوەكانی پەرەگراف، ئەو بابەتە "لەسەر فراكسیۆنی ئێستای گۆڕان كەوتووە لەناو پەرلەمانتارانی عێراقدا."

سەرچاوەیەك لە پەرلەمانی عێراق كە خۆی گۆڕان نییەو نایەوێت ناوی بهێنرێت وتی"بەپێی دروشمەكانی خۆیان، پێویست بوو بڵێت ئێمە گۆڕانین‌و هەقی خۆیشم بێت وەریناگرم، نەك هەقی خۆیشی نەبێت‌و داگیری بكات"، ئەو سەرچاوەیە وتیشی"لەسەر گۆڕان كەوتووە لە بەغداد، هەندێكجار پەرلەمانتارانی كوردو عەرەبەكانیش دەیدەنەوە بەڕووی پەرلەمانتارانی گۆڕاندا."

پەرەگراف لە میانی بەدواداچوونەكەیدا كە چەند هەفتەیەكی خایاند، قسەی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی ناو گۆڕان كردووە، ئەوان ئەوە ناشارنەوە كە ئاگاداری ئەم پرسەن‌و وەك خۆیان دەڵێن، بەرپرسی دیكەشیان هەیە "شتی لەسەرە."

هەندێك لەناو گۆڕان دەڵێن، بەهۆی هەڵبژاردنەكان‌و پرسی پێكهێنانی حكومەتەوە "نەمان پەرژاوەتەسەر ئەوەی بەدواداچوون بۆ كاری ئەو كەسانە بكەین كە لە پشكی گۆڕان پۆستیان وەرگرتووە"، بەڵام هەندێك بەرپرسی دیكەی بزووتنەوەكە بە ڕاشكاویی دان بەوەدا دەنێن كە "لەناو گۆڕاندا ئیرادەیەك نییە بۆ چاودێریی‌و لێپرسینەوە لە گەندەڵكاران."

تایبەت بە پرسی هەبوونی موڵك‌و ماڵی دەوڵەت لای ئارام شێخ محەمەد، بەرپرسێكی باڵای گۆڕان وتی"ناتوانێت بەرگریی لەوەبكات پێچەوانەی پرەنسیپەكانی گۆڕان كاری كردووە."

گۆڕان هەر لە سەرەتای دامەزراندنییەوە دروشمی دژایەتی گەندەڵیی‌و ئەنجامدانی چاكسازیی بەرزكردووەتەوەو خەڵكی كوردستان بەوهۆیەوە لەدەوری كۆبوونەتەوە، یەكێك لەو پرسانەی بزووتنەوەكە بەردەوام تەئكیدی لەسەر دەكاتەوە گەڕاندنەوەی ئەو موڵك‌و ماڵە گشتییانەیە كە لەلایەن بەرپرسانەوە دەستیان بەسەردا گیراوە.

هەربۆیە ئەو پرسە یەكێك لەو 7 خاڵە بوو كە ساڵی 2011 لە بەیاننامەیەكدا ئاڕاستەی ڕای گشتی‌و حیزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان كرا، ئەو بەیاننامەیە ئەوكات هەڵایەكی گەورەی لێكەوتەوە، لە خاڵی شەشیدا هاتووە"گێڕانەوەی موڵك و ماڵی داگیركراوی حكومەت و خەڵك لە لایەن حیزبەكان و كاربەدەستەكانیەوە."