پەرەگراف
هەفتەیەكە پڕ لە مەترسییە بۆ چالاكوانانی بادینان، كەم شەو هەیە گەنجێك لە كونجی ماڵەكەی خۆیەوە بەرەو زیندان نەڕفێنرێت، تاوانەكەش نوسینی پۆستێكی فەیسبوكە یان بانگەوازی خۆپیشاندانە دژی نادادی لە هەرێمی كوردستان.
تەنیا لە ماوەی یەك هەفتەی ڕابردودا، نزیكەی 100 كەس دەستگیركراون، كە زۆرینە چالاكوان و ڕۆژنامەنوسن.
ئەو بارودۆخەی لە دهۆك هەیە، گەنجانی شارەكە بە ڕەشبگیری ناوی دەبەن، چونكە وەك ئەوان دەڵێن؛ بێ فەرمانی دادوەر هەڵدەكوتنە سەر خەڵك.
"ئەوەی لە بادینان دەگوزەرێت دەستگیركردن نییە، بەڵكو ڕەشبگیرییە، چونكە بە دەیان هاوڵاتی لە ڕۆژنامەنوس و چالاكوان دەستبەسەركراون بێ بڕیاری دادگا" ئەیهان سەعید، ڕۆژنامەنوس و چالاكوانی بادینان وای وت.
بەوتەی ئەیهان بۆ پەرەگراف، هەڵمەتەكە زیاتر بە شەوانە، لەپڕ هێزێكی ئەمنی هەڵدەكوتنە سەر ماڵی كەسێك، بە لێدان و ڕاكێشان دەیبەن.
"ژمارەی دەستگیركراوان گەیشتۆتە نزیكەی 100 كەس، سەدا 90ی دەستگیركراوان نایاساییە، ئەم ڕەشبگیرییەش تەنیا بۆ ترساندنی خەڵك و هەوڵی بێدەنگكردنی كۆمەڵگەی بادینانە".
ئەو هەڵمەتەی هێزە ئەمنییەكان دوابەدوای خۆپیشاندانێكی ناڕەزایی دێت لە زاخۆ، درەنگانی شەوی 19ی ئاب، كە هەر زوو گۆڕا بۆ بارگرژی و بەهۆی تەقەكردن و پێكداهەڵپژانەوە، چەندین كەس لە مەدەنی و پۆلیس برینداربوون.
"ئەمەی پارتی دەیكات سەركەوتوو نابێت، چونكە یاسا ڕێگەی داوە بە خۆپیشاندان و خەڵك دەتوانن ناڕەزایی خۆیان بەرانبەر بڕینی موچە و گوزەرانیان دەرببڕن" بەوتەی ئەیهان سەعید، كە داواشیكرد حیزبەكان چیتر بێدەنگ نەبن بەرانبەر بە پارتی.
ئەو خۆپیشاندانە هاوكاتە لەگەڵ خراپی گوزەرانی خەڵك و كێشە داراییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە بەهۆیەوە تائێستا تەنیا موچەی مانگی سێی 2020 خەرجكراوە بە لێبڕینی سەدا 21ی موچەكەوە.
مەكتەبی سیاسی پارتی، لە دوایین هەڵوێستیدا دەربارەی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و داوادەكات، بە یاسا سنوور بۆ ئەو كەسانە دابنرێت كە "لە ژێر پەردەی خۆپیشانداندا، هەڵدەكوتنە سەر نەخۆشخانەو فەرمانگە حكومیەكان و بارەگای هێز و لایەنە سیاسیەكان و، بەرد بارانیان دەكەن و دەیانسوتێنن".
هەروەها هۆشداری داوە "ئەوانە هەرگیز وەك خۆپیشاندەر مامەڵەیان لەگەڵدا ناكرێت"، نوسیویانە "پشتیوانی هەموو ئەو هەوڵە یاساییانەش دەكەین كە سنورێك لە چوارچێوەی یاسادا بۆ سەرجەم ئەو كەس و لایەنە ئاژاوەگێڕانە دادەنێت كە ژینگەی ئاشتی و مەدەنیانەی خۆپیشاندانەكان بەرەو ئاڕاستەی توندوتیژی و ناسەقامگیری سیاسی و تێكدانی ئاشتی كۆمەڵایەتی خەڵكی كوردستان دەبەن".
دەڤەری بادینان، وەك هەر ناوچەیەكی تر پڕە لە حزب و چالاكی سیاسی، بەڵام ئەوەی دەنگ دەهێنێت و دەردەكەوێت؛ تەنیا پارتی دیموكراتی كوردستانە.
بەپێی دەرەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لە ساڵی 2014دا، پارتی لە كۆی 28 كورسی ئەنجومەن 19 كورسی بەدەستهێنا ئەوەش بە دەنگی زیاتر لە 357 هەزار كەس لە كۆی زیاتر لە 500 هەزار دەنگدەر.
مەسعود سەرنی، كارگێڕ و وتەبێژی لقی یەكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە دهۆك بۆ پەرەگراف وتی "خۆپیشاندانی زاخۆ تەنیا چەند شۆفێرێك بون و داوای كاریان دەكرد، بەڵام لایەنگرانی پەكەكە و نەوەی نوێ و هەندێك لە یەكگرتوو كردیان بە ئاژاوە و هێرشیانكردە سەر هێزی ئەمنی".
بەوتەی ئەو لێپرسراوەی پارتی، لە بارگرژییەكاندا قوربانی یەكەم هێزە ئەمنییەكان بون، كە 68 برینداریان هەیە، "ئەوان دەیانویست گومرگی ئیبراهیم خەلیل كۆنتڕۆڵبكەن".
مەسعود سەرنی وتیشی "لەگەڵ خۆپیشاندانی ڕاستەقینەداین نەك خۆپیشاندانی گێرەشێوێنی، ئەم جۆرەی دوەم پەكەكە و شاسوار عەبدولواحید ئەنجامی دەدەن، ئەوەش جێی قبوڵ نییە و دەستبەسەریان دەكەین، ئەوانەیشی بەناوی چالاكوان و ڕۆژنامەنوسەوە پشتیوانییان بكەن دەستبەسەریان دەكەین و ڕێگە بە نانەوەی ئاژاوە نادەین".
ئەو دانپێدانانەی لێپرسراوەكەی پارتی لەگەڵ ئامارەكاندا یەكدەگرێتەوە، دەربارەی دەستگیركردنی ڕۆژنامەنوس و چالاكوان بەهۆی پشتگیری خۆپیشاندانەكانەوە، چونكە جگە لە دەستبەسەركردنی دەیان ڕۆژنامەنوس و چالاكوان، نوسینگەی كەناڵی ئێن ئاڕتیش لە دهۆك داخراوە.
"هەر بڕیارێك لە پارێزگای دهۆكەوە دەدرێت بە هەماهەنگی لق و پارێزگار و پۆلیسە، ئەوانەی دەستبەسەركراون بەهۆی پشتیوانی خۆپیشاندانی گێرەشێوێنەوە بووە" وتەبێژی لقی یەكی پارتی وای وت.
بەپێی بەدواداچونەكانی پەرەگراف لەناو دهۆك، نزیكەی هەفتەیەكە، چەندین بازگەی كاتیی ئەمنیی دانراون و هێزەكان لەناوەندی شاردا زیاتر كراون، تا ڕێگری لە هەر گردبونەوە و ناڕەزاییەكی لەناكاو بكەن.
ئەكرەم كوللی، ڕۆژنامەنوس و چالاكوان لە زاخۆ بۆ پەرەگراف وتی "لە شارەكانی تر تاڕادەیەك ڕێگە بە خۆپیشاندان دەدرێت، بەڵام لە بادینان دەسەڵاتداران ڕێگەنادەن و ڕاستەوخۆ بە خەڵك دەڵێن نابێت داوای مافی خۆت بكەیت".
ئەو دەڵێت، كاتێكیش خەڵك پێشنیاری خۆپیشاندان دەكات، وەك ئێستا؛ دەیان كەس لە ڕۆژنامەنوس و چالاكوان دەخرێنە زیندانەوە.
جگە لە بادینان، لە هەڵەبجە و سلێمانی و كەلاریش خۆپیشاندانی ناڕەزایی لە هەفتەی ڕابردوودا هەبوو، لە هەندێك شوێن بارگرژی لێكەوتەوە و بارەگای حكومی سوتێنران.
مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم كە هێشتا لەسەر ناڕەزاییەكانی بادینانی ناوچەی حزبەكەی هیچی نەوتووە، لەسەر خۆپیشاندانەكەی هەڵەبجە ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و هەڕەشەی سزادانی ئەو كەسانەی كرد كە شارەوانی پارێزگاكەیان سوتاند.
ئەوەش لە كاتێكدایە هیچ ناوەندێكی نێودەوڵەتی، لە نەتەوە یەكگرتوەكانەوە تا نوێنەرایەتی وڵاتانی دونیا لە عێراق‌و هەرێم، نەهاتوونەتە دەنگ‌و بێدەنگییان بەرانبەر بارودۆخی بادینان هەڵبژاردووە.
"دەسەڵاتدارانی بادینان بۆ هەر خۆپیشاندانێك سیناریۆیان ئامادەیە، بە دەستی دەرەكی یان تۆمەتی جۆراوجۆری بۆ دروست دەكەن تا زیندانی دەكەن"، بەوتەی كوللی.
ئەو دەڵێت، لەهەر ناڕەزاییەكیشدا، هێزە ئەمنییەكان یەكەمجار هێرشدەكەنە سەر ڕۆژنامەنوسان، بۆیە "پێموایە دهۆك لە بەشێكی وڵاتانی دیكەش مەترسیدارترە بۆ كاری میدیایی".
بەپێی بەدواداچونەكانی پەرەگراف، هێزە ئەمنییەكانی دهۆك، بە ڕێگەی عەشایەری و هەڕەشەی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، هەوڵی بێدەنگكردنی چالاكوان و خەڵكانی ناڕازیی دەدەن، بەتایبەت ئەوانەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا ڕەخنە دەگرن یان بانگەوازی خۆپیشاندان دەكەن.
ژمارەیەك لە ڕۆژنامەنوس و چالاكوانانی دهۆك، لە بەیاننامەیەكی ناڕەزاییدا لەگەڵ بڵاوكردنەوەی ناوی هەندێك لە دەستگیركراوان، هۆشداری دەدەن لە بارودۆخی دەستبەسەركراوان و داوادەكەن "ڕەشبگیریی" بادینان ڕابگیرێت.
لەو بەیاننامەیەدا هەڵمەتەكە دەبەستنەوە بە فشاری پارتی، بە نایاسایی و نا دیموكراسی ناوی دەبەن، كە زۆرینەی دەستگیركراوان بە هاوڵاتی خۆپیشاندەریشەوە، ڕێگە بە بینین و چاوپێكەوتنیان لەگەڵ پارێزەر نادرێت.
دەڤەری بادینان، لە مێژوی حوكمڕانی كوردیدا بەردەوام لە قازانج و هێزی پارتیدا یەكلابۆتەوە، پێش چەندین ساڵ یەكێتی و دواتریش یەكگرتوو، دوو ڕكابەری لاوازی ئەو حیزبە بوون، بەبێ زیادبون و هەڵكشان لە دەنگ‌و سەنگیاندا.
ئیسماعیل سگێری، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیونی یەكگرتوو بۆ پەرەگراف وتی "حكومەتی هەرێم مووچەی هاوڵاتیان نادا‌ت و ڕێگریش دەكات داوای مافەكانی خۆیان بكەن".
24 پەرلەمانتار لە فراكسیۆنەكانی یەكگرتوو، كومەڵ، گۆڕان، یەكێتی و ئازادی نوسراوێكیان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ بانگێشتی سەرۆكی حكومەت‌و جێگرەكەی‌و وەزیری دارایی دەربارەی لێبڕینی موچە و خراپی گوزەرانی خەڵك.
"دەربارەی بەسەربازگەكردنی بادینان و دەستبەسەركردنی ڕۆژنامەنوسان و هاوڵاتیان و چالاكوانان یەكگرتوو بەرپرسیار نییە، ڕاستە بەشدارین لە حكومەتی خۆجێیی پارێزگای دهۆك، بەڵام یەك سەرباز یان ئەندامی ئەمنیمان نییە، بۆیە لەسەدا یەكیش یەكگرتوو بەرپرسیار نییە لەو بارودۆخەی لە بادینان دەگوزەرێت"، پەرلەمانتارەكەی یەكگرتوو وای وت.
كابینەی نوێ حكومەت پارتی پێكهێنەریەتی بە بەشداری یەكێتی و گۆڕان، كۆمەڵ و یەكگرتووش هەرچەندە لە دەرەوەی حكومەتدا ماونەتەوە، بەڵام هیچ یەكێك لەو چوار حیزبەی دەرەوەی پارتی، تائێستا بە هەڵوێستی فەرمی ناڕەزاییان دژی ڕەشبگیری بادینان پیشان نەداوە و تەبەنیی هیچ خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكیان نەكردووە.