پەرەگراف- سەنگەر سالار
خۆراكی خراپ و بەسەرچوو، بووەتە مۆتەكەی گیانی خەڵك و ڕۆژانە لەبازاڕەكاندا ساغدەكرێنەوە، دوای ئەوەی لەچەندین ڕێگەی جیاوازەوە لەنێویاندا بەقاچاخ، هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێن.
تەنیا ئەوەندەی دیارە و دەستی بەسەرداگیراوە لە ساڵێكدا گەیشتووەتە نزیكەی هەزار تۆن، لە خۆراكی خراپ و بەسەرچوو، جیا لەوانەی بەرلەوەی دەستی حكومەتیان پێبگات دەرخواردی هەزاران هاوڵاتیی دراون.
بەپێی بەدواداچونەكانی پەرەگراف و ئەو ئامارانەی لە لایەنە پەیوەندیدارەكانەوە كۆیكردوونەتەوە، لە ساڵی 2018دا لە سێ پارێزگای هەرێم، هەولێر و سلێمانی و دهۆك، 925 تۆن خۆراك دەستی بەسەرداگیراوە و لەناوبراون، بەهۆی نەشیاویی‌و بەسەرچونیانەوە.
مەترسی ئەو ئامارە، زیاتر بۆ تەندروستی خەڵكە، چونكە بە شێنەیی بەرەو چەندین نەخۆشییان دەبات.
ڕزگار عەلی، بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی خۆپاراستنی تەندروستی سلێمانی بە پەرەگراف-ی وت"زیانی بۆ تەندروستی هەیە، بەڵام ناتوانین بڵێین خۆراكی بەسەرچوو هۆكارە بۆ توشبون بە نەخۆشی شێرپەنجە".
ئەو ڕێنماییی خەڵك دەكات ئەو خۆراكەی لە ماڵەكانیاندایە، زیاتر لە ڕێكەوتی بەسەرچونەكەی گرنگیی بە چۆنیەتی هەڵگرتنی بدەن.
لە كۆی ئەو خۆراكە خراپ و بەسەرچوانەی دەستی بەسەرداگیراوە، سلێمانی پشكی شێری بەردەكەوێت، كە گەیشتووەتە زیاتر لە 538 تۆن و بەراورد بە 2017 زیادیكردووە، چونكە ئەوكات زیاتر لە 100 تۆن كەمتر بوو.
عوسمان ئەبوبەكر، بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی كوالێتی كۆنتڕۆڵی سلێمانی دەڵێت، شەش دەروازەی سنوریی فەرمی لە ژێر چاودێریی ئەواندایە، لە هیچ یەكێكیانەوە بەبی پشكنین خۆراك هاوردە ناكرێت، بەڵام نەیشاردەوە"هاوردەكردنی خۆراك و پێداویستی بە ڕێگەی قاچاغ، لەژێر چاودێریدا نییەو كۆنتڕۆڵیش ناكرێت".
ئەوەشی بە پەرەگراف وت"لە باشوری عێراقەوە، بەتایبەت لە بەسرەوە، خواردن و پێداویستی ڕاستەوخۆ دێتە ناو سلێمانی".
"داوامانكردووە ئەو شوێنانەی بەبێ بوونی كوالێتی كۆنتڕۆڵ خۆراك و پێداویستییەكانی دیكەیان لێوەدەهێنرێت، چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە، یان لاببرێن، یاخود كوالێتی كۆنتڕۆڵیان بۆ دابنرێت".
لێپرسراوەكەی كوالێتی كۆنتڕۆڵی سلێمانی، نمونەی ئەوەی هێنایەوە تەنیا لە دەروازەی باشماخەوە(هاوسنوری ئێران)، 300 تۆن خۆراك بەهۆی نەگونجاویی كوالێتییەكەیەوە گەڕێندراوەتەوە، جگە لەو شمەكانەی لەناوبراون.
هەروەها جەختیكردەوە كە ئەو كۆمپانیایانەی كۆنتڕۆڵی خۆراك دەكەن، ئامێری پێشكەوتوو بەكاردەهێنن، لە ئێستادا باشتر لە كۆمپانیا بیانییەكان كاردەكەن.
لەناوبردنی خۆراكی بەسەرچوو لەلایەن لیژنەكانی قایمقامیەتی سلێمانییەوە. وێنە؛ سایتی قایمقامیەت.
ماوەی چەند ساڵێكە، كوالێتی كۆنتڕۆڵی هەرێم لە دەروازە سنورییە فەرمییەكان دراوە بە كەرتی تایبەتی ناوخۆیی.
عەبدولڕەحمان عەلی، بڕیاردەری لیژنەی بازرگانی‌و پاراستنی مافەكانی بەكاربەر لە خولی پێشوی پەرلەمانی كوردستان بۆ پەرەگراف ڕونیكردەوە"دەبێت دەستەی پێوانەسازیی‌و كۆنتڕۆڵی جۆری سەرپەرشتیی ئەو كۆمپانیایانەی كەرتی تایبەت بكات كە كوالێتی كۆنتڕۆڵیان پێ سپێردراوە، بەڵام لە ڕاستیدا ئەو دەستەیە زۆر بێئاگایە لەو بابەتە، لە پێدانی كوالێتی كۆنتڕۆڵ بە كەرتی تایبەت هیچ پرسێكیان پێ نەكراوە".
هەولێر و دهۆك، لە خۆراكی دەستبەسەرداگیراودا دوای سلێمانی كەوتون، یەكەمیان لە 2018دا گەیشتۆتە زیاتر لە 188 تۆن و دوەمیش لە 200 تۆن نزیكبووەتەوە.
عەبدولڕەحمان عەلی ئاشكرایكرد "40 بۆ 50 دەروازەی لاوەكی و دەیان ڕێگەی دیكە هەن كە شمەك و كاڵایان لێوە هاوردە دەكرێت و كۆنتڕۆڵنەكراون".
هەروەها زیاتر وتی"لیژنەكانی چاودێریی بازرگانی لە پارێزگاكاندا كار بە یاسایەك دەكەن لە یاسا كۆنەكانی حكومەتی عێراقە، هەر كەسێكیش سەرپێچی بكات بە هێنانی خواردنی كوالێتی نزم و خراپ، ئەوا سزاكەی هێندە كەمە كە نابێتە هۆی ئەوەی بازرگانەكە واز لەو كارە بهێنێت".
لە هەرسێ پارێزگای هەولێر، سلێمانی و دهۆك، بەهۆی سەرپێچییەكانەوە ماركێت و دوكانەكان 863 ملیۆن دینار غەرامە كراون، زۆرینەیان لە سلێمانی‌و كەمترینیان لە دهۆك بووە.
سۆران عەبدولغەفور، بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانیی سلێمانی بە پەرەگراف-ی وت"ڕۆژانە لیژنەكانمان سەردانی بازاڕەكان دەكەن و دەستبەسەر خۆراكی بەسەرچوودا دەگرن، خاوەنەكانیشیان غەرامە دەكرێن و سزا دەدرێن".
هەر لە ساڵی ڕابردوداو لە چوارچێوەی سزادانی فرۆشیار و بازرگانە‌كاندا، 526 دوكان داخراون، كە 243یان لە سلێمانی، 159ی لەدهۆك و 124یشی لە هەولێر بووە، بەهۆی خۆراك و شمەكی خراپ و بەسەرچووەوە.
"لە چەند ڕێگەیەكەوە خۆراك و شمەك دێنە هەرێمی كوردستانەوە، ڕێگەی دەروازە سنورییە ڕەسمییەكان كە پشكنینی بۆ دەكرێت و پاشان ڕێگەی هاتنەناوەوەی پێدەدرێت، یان بە ڕێگەی نایاسایی و قاچاغ كە پشكنینی بۆ ناكرێت" گۆران قادر، سەرۆكی لیژنە هاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی وادەڵێت.
لەناوبردنی خۆراكی بەسەرچوو لەلایەن لیژنەكانی قایمقامیەتی سلێمانییەوە. وێنە؛ سایتی قایمقامیەت.
زۆرێك لەو خۆراكانەی بە ڕێگەی فەرمی هاوردە دەكرێن شیاون، ئەوەش بەوتەی گۆران قادر، بەڵام بەچەند هۆكارێك دواتر خراپ دەبن، لە نێویاندا خراپی گواستنەوە، هەڵگرتی لە كۆگای نەشیاو یاخود بەسەرچون و لەبەرچاونەگرتنی ڕێنماییەكان.
سەرۆكی لیژنە هاوبەشەكان بەپێویستیزانی پەرلەمان، لەڕێی یاسایەكەوە هەوڵی پاراستنی مافەكانی بەكاربەر بدات، بە ئامانجی بەرژەوەندی گشتی و هاوڵاتیان.
سەرباری زۆریی و بەردەوامی ڕێكارەكان، بەڵام هێشتا خۆراكی خراپ و بەسەرچوو لە زیادبوندایە، هەرچەندە یاسایەكی تایبەت بە مافی بەكاربەر نییە، بەڵام ساڵی 2010ی حكومەتی هەرێم بڕیاریدرا دەستەیەك بۆ ئەو مەبەستە دابمەزرێت، لەوكاتەوە بڕیارەكە تەنیا لەسەر كاغەز ماوەتەوە.
بەرێوەبەری خۆپاراستنی تەندروستی، كە بەڕێوەبەرایەتییەكەی چاودێریی خۆراكی لە ئەستۆدایە، دەڵێت"ئێمە لە سێ شوێنەوە كۆنتڕۆڵی خۆراك دەكەین، لە دەروازە سنورییەكان مەڵبەندی تەندروستیمان هەیە، كە لە ڕێگەی تاقیگەی تایبەتەوە پشكنین بۆ خۆراك و پێداویستییەكان ئەنجامدەدەن. كارگەكانی ناوخۆیش كە خواردن و خواردنەوە بەرهەمدەهێنن، بە بەردەوامی لەژێر چاودێریماندان".
دكتۆر ڕزگار لەبارەی ڕێگەی سێیەمەوە، كە هاوردەكردنە لە پارێزگاكانی ناوەڕاست و خواروی عێراقەوە، دڵنیایی دەدات لەوەی لە خاڵی هاتنە ناوەوەی خۆراكەكاندا پشكنینیان بۆ دەكەن، لەگەڵ ئەوەشدا بەبڕوای ئەو "دەكرێت خۆراكێك كوالێتییەكەیشی باش بێت، بەڵام بەكارهێنانی خراپ بێت بۆ تەندروستیی مرۆڤ".