وەڵامی نێچیرڤان بارزانی بۆ بڕیاری هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم لەلایەن دادگای فیدراڵی

پەرەگراف

نێچیرڤان بارزانی دانی نەنا بە بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی عێراق دەربارەی نادەستوری بوونی ڕیفراندۆمەكەی كوردستان‌و هەڵوەشانەوەی ئەنجامەكەی، هاوكات بڕیارەكەشی ڕەتنەكردەوە.

سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانییدا ئەوەی خستەڕوو، بڕیاری دادگای فیدراڵی تەمیز ناكرێتەوەو حوكمی تەواوی وەرگرتووە، وتی"یەكلایەنە بڕیارەكەیانداوە بەبێ ئەوەی نوێنەرانی حكومەتی هەرێم لەودادگایە ئامادەبن."

ئەوە لەكاتێكدایە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق ئەمڕۆ بڕیاری كۆتایی لەبارەی ڕیفراندۆمەكەی كوردستان دەركرد و پڕۆسەكەی بە نادەستووری ناساندو ڕایگەیاند، ئەنجامەكەی‌و لێكەوتەو هەر دۆخێك بەهۆی ڕیفراندۆمەوە هاتبێتە ئاراوە هەڵوەشاوەیە.

لایخۆیەوە نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، پێشوازیی لە بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی دەكەن بەوەی ڕیفراندۆمی بە نادەستوری لەقەڵەمداوەو ئەنجامەكەی‌و لێكەوتەكانی هەڵوەشاندووەتەوە. 

دادگای فیدراڵی ئەوەی ڕوونكردووەتەوە، بۆئەو بڕیارەی پشتی بەستووە بە ماددەی یەكی دەستور، پێشتریش لە شیكردنەوەی ئەو ماددەیەدا ڕایگەیاندبوو، دەستووری هەمیشەیی ڕێگە بە جیابوونەوەی هیچ پێكهاتەیەك نادات. حكومەتی هەرێمیش ڕێزی لەو ڕاڤەیەی دادگاكە گرتبوو بۆ ئەو ماددەیەی دەستور.

لە وەڵامی ئەوەی ئایا ڕێز لە بڕیارەكەی ئەمڕۆی هەمان دادگا دەگرن دەربارەی نادەستوریی‌و هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم؟ نێچیرڤان بارزانی وتی"باسی هەڵوەشانەوەو هەڵنەوەشانەوە ناكەین، دادگای فیدڕاڵی تەفسیری ماددەیەكی كردووەو ڕێزمان لێگرتووە."

سەرۆكی حكومەت ئەوەشی خستەڕوو، ئەگەر بەغدا ڕێزی لە دەستور بگرتایەو جێبەجێی بكردایە، شتەكانی دیكە بە ڕیفراندۆمیشەوە ڕوویان نەدەدا، وتیشی، ئەگەر دەستور جێبەجێ بكرێت هیچ كێشەیەك لەنێوان هەولێرو بەغدا نامێنێت، بەڵام پێویستە هەموو ماددەكانی دەستور جێبەجێ بكرێن نەك تەنها ئەو ماددانەی لەبەرژەوەندی خۆیانە.

نێچیرڤانی بارزانی تەئكیدی لەوەشكردەوە، مافەكانی كورد لە دەستوردا جێگیركراون، وتیشی"شك لەوەدا نییە گەلی كوردستان دەگات بە مافەكانی خۆی زوو یان درەنگ."

حكومەتی عێراق دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەكەی كوردستان چەندین ڕێكاری دژی هەرێم گرتەبەر، لەڕێی هێزی سەربازییەوە دەسەڵاتەكانی سەپاند بەسەر ناوچە جێناكۆكەكان‌و كۆنتڕۆڵی كردنەوە، ئێستاش سەرباری داواكاریی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ دەستپێكردنی گفتوگۆ لە نێوان هەرێم‌و بەغدا، بەڵام عێراق سوورە لەسەرئەوەی ئامادەی گفتوگۆ نابێت تا ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە هەڵنەوەشێتەوە.

بڕیاری نادەستوریی بوونی ڕیفراندۆم بەواتای چی دێت؟ د.لەتیف مستەفا، پسپۆڕی یاسای دەستوریی‌و ئەندامی لیژنەی یاسایی لە خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق، لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا دەڵێت "بڕیاری دادگاكە، مادەم ئێمە بەشێكین لە عێراق مولزەمە بۆ هەموو دەسەڵاتەكان لە عێراقدا."

ئەو پسپۆڕەی یاسای دەستوری بۆ پەرەگراف تەئكید لەوەدەكاتەوە بڕیارێكی لەوجۆرە بە مانای هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم نایەت، وتی"بەمانای هەڵوەشانەوە تەنها حەڵكی كوردستان دەتوانێت بیكات."

لەتیف مستەفا باسلەوەشدەكات، ئەگە‌ر دەسەڵاتی هەرێم پابەندبوون ڕابگەیەنێت بەو بڕیارەوە، لە داهاتوودا دەسەڵاتدارێكی دیكە لە هەرێم حوكم بگرێتەدەست دەتوانێت كاربە ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە بكات لە ناوخۆدا، بەڵام بۆلایەنی دەرەكی پرسێكی سیاسییە‌و ئەوكات لایەنە سیاسییەكەو هێز، ڕۆڵ دەبینن.

بە بڕوای ئەو پسپۆڕەی یاسای دەستوری، هەرچەندە ڕیفراندۆمەكەی كوردستان لەڕووی یاساییەوە "ئیشكالیەتی لەسەرە‌و لە ناوچەی جێناكۆك كراوەو كەس دانیپێدانەناوە" بەڵام دەشڵێت"ڕاپرسی پێچەوانەی دەستور نییە، بڕیاری جیابوونەوە پێچەوانەی دەستوورە، ڕاپرسی كارێكی نادەستوریی نییە، ئەگەر پڕۆفیشناڵانە بكرێت، بەڵام ڕەنگە دادگاكەش فشاری سیاسی لەسەر بێت."

هەرێمی كوردستان هەرچەندە پێشتر پێشنیاری سڕكردنی ئەنجامی ڕیفراندۆمەكەی خستبووەڕوو، بەڵام دەیوت، هەڵناوەشێتەوە، هاوكات لە یەكەم چاوپێكەوتنی دوای ڕیفراندۆم(7ی ئەم مانگە) مەسعود بارزانی دەبارەی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ڕیفراندۆم ڕایگەیاند"كێ دەتوانێت سێ ملیۆن دەنگ هەڵبوەشێنێتەوە؟ لەڕاستیدا زۆر بێمانایە ئەم سووربوونە(لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ڕیفراندۆم). هیچ ڕێگایەك نییە بتوانێت ئەنجامی ڕیفراندۆم هەڵبوەشێنێتەوە."