توركیا لە عەفرین سیاسەتێكی 56 ساڵ لەمەوبەری سوریا جێبەجێ دەكات

پەرەگراف

توركیا لە عەفرین سیاسەتێك جێبەجێ دەكات كە 56 ساڵ لەمەوبەر ڕژێمی سوریا لە جەزیرە جێبەجێی كردووە، ئامانج لەو سیاسەتە دژایەتی كوردو كوردستانی بوونی ئەو ناوچانەیە كە ئینكاریكردنی بوونی كورد‌و بە "پەنابەر" لەقەڵەم دانیەتی لەسەر خاكی خۆی.

یاسای ژمارە 93ی سوریا كە لە 23-8-1962 دەركرا، لە یادەوەریی كوردانی ڕۆژئاوای كوردستاندا ماوەتەوەو ئاشنان پێی، یاساكە تایبەت بوو بە ئەنجامدانی سەرژمێرییەكی نوێ بۆ دانیشتوانی ناوچەی جەزیرە لە ڕۆژئاوای كوردستان بە مەبەستی دیاریكردنی ناسنامەیان.

لە ئەنجامی سەرژمێرییەكەو ئەو سیاسەتەی پەیڕەو كرا، دەیان هەزار خێزانی كورد لە ناسنامەی سوریی بێبەش كران‌و زۆرینەی ئەوانە بە ئاوارەو پەنابەری توركیا لە قەڵەم دران‌و پێیاندەوترا "ئێوە لە دەرەوەی سوریاوە هاتوون."

ڕژێمی سوریا دەستی بەسەر موڵك‌و ماڵی ئەو خێزانانەدا گرت، بەشێك لە موڵك‌و ماڵەكەی وەك موڵكی دەوڵەت تۆماركردو بەشێكی دیكەی بەخشیییە ئەو خێزانە عەرەبانەی لە ناوچەكانی دیكەوە هێنابوونی بۆ جەزیرە.

ئەو كوردانەی لە ناسنامە بێبەش كران، كەوتنە دۆخێكی دژوارەوەو ڕێگایان پێنەدەدرا خانو و دوكانیان بەناوەوەبێت، هەروەها تەواوكردنی خوێندنی گەنجەكانیان لە زانكۆكانی سوریا قەدەغەكرا.

لە دوای جێبەجێ كردنی یاسای 93 لە جەزیرە، ڕژێمی سوریا ویستویەتی لە تەواوی ڕۆژئاوای كوردستان هەمان سیاسەت پەیڕەو بكات‌و ناوچەكانی عەفرین‌و كۆبانێ بگرێتەوە، بەڵام كوردانی ئەو ناوچانە ڕێگرییان لەو سیاسەتە كردووە.

"تەنها لە جەزیرە جێبەجێ كرا چونكە لەوێ عەرەبی فاشیست زۆربوون، بەڵام لە كۆبانێ‌و عەفرین دەرفەتی سوریا نەدراو بەرەنگاریی ئەو سیاسەتە بوونەوە" هۆزان عەفرینی، شرۆڤەكاری سیاسی وادەڵێت.

ئەو شرۆڤەكارە كە بەوردی چاودێری دۆخی سوریاو ڕۆژئاوای كوردستان دەكات، بۆ پەرەگراف باسیلەوەكرد، ئەو عەرەبانەی دوای یاسای 93 لە ناوچەكانی ڕەقە، حەلەب‌و دەیرەزورەوە هێنراونەتە جەزیرەو نیشتەجێ كراون، تائێستاش دەناسرێنەوە كە خەڵكی ئەو ناوچەیە نین‌و لە دوورەوە هێنراون.

دوای تێپەڕینی 56 ساڵ بەسەر جێبەجێ كردنی ئەو سیاسەتەی ڕژێمی سوریا دژی كورد، ئێستا توركیا لەسەر خاكی ڕۆژئاوای كوردستان‌و لە عەفرین‌و سیاسەتێكی هاوشێوە پەیڕەو دەكات بۆ ئینكاریكردنی بوونی كورد.

هۆزان عەفرینی سیاسەتی ئێستای توركیا لە عەفرین وەك هەمان سیاسەتی ئەوكاتی سوریا دەبینێت، ئەمجارە لەسەر هەمان خاك، بۆ بەرژەوەندیی توركیا نەك سوریا.

"ئەوەی ڕژێمی پێشووی سوریا ویستیان كورد لەوێ بكەن بە بیانیی‌و بڵێن خەڵكێكن هاتوون لەسەر ئەم خاكە دانیشتوون نەك خەڵكی ئەم ناوچەیە بن، ئەوەی عەفرینیش دورنیە لەو سیاسەتە، بەڵام بەشێوەیەكی دیكەیەو توركیا دەیەوێت خەڵكی عەفرین بكات بە تورك، سوریای پێشوو ویستیان ئەو كوردانە بێ ڕەگەزنامە بكەن بۆئەوەی بگەڕێنەوە جێگای خۆیان كە دەیانوت توركیایە، ئەوەی ئێستای توركیاش دەڵێت عەفرین هی ئێمەیە" هۆزان عەفرینی وای وت.

ئەو چاودێرەی دۆخی عەفرین ئەوەشی خستەڕوو، توركیا لە دوای داگیركردنی عەفرین ناسنامەی پەنابەرێتیی توركیی بۆ ئەو كوردانە دەرهێناوە كە لە شارەكەدا ماونەتەوەو پێیاندەڵێت، ئەوانە توركین‌و پەنابەرن لە عەفرین.

هۆزان عەفرینی وتیشی"هەردوو سیاسەتی سوریای پێشووترو توركیای ئێستا لە عەفرین هەمان سیاسەتەو یەكێكیان بۆ سوریاو ئەوەیتریان بۆ توركیا، هەمان ئامانجیان هەیە دژی كورد كە خەڵكی ئەو ناوچانە بكەن بە پەنابەرو بیانیی‌و خاكەكەشی بە كوردستان لە قەڵەم نەدەن."

توركیا لە دوای داگیركردنی كانتۆنی عەفرین ناوی زۆرێك لە گوند‌و ناوچەكانی ئەو كانتۆنەو شەقامەكانی ناو شاری عەفرینی گۆڕیوەو هەزاران خێزانی لە ناوچەكانی دیكەوە هێناوەو لەسەر خانو و موڵكی كوردانی ئەو كانتۆنە نیشتەجێی كردوون، هەروەها چەندین شوێنەواری مێژوویی وێران كردووە، ئەوەش دووبارە بوونەوەی هەمان سیاسەتی ئینكاریكردنی بوونی كورد‌و كوردستانی بوونی ئەو ناوچانەیە.

سوپای توركیاو گروپە چەكدارە توندڕەوەكانی سەربەو وڵاتە كە لەناویاندا پاشماوەكانی داعش هەن، 18-3-2018 چوونە ناو عەفرین، ئەوەش دوای بۆردومانێكی چڕی ئاسمانیی‌و زەمینیی بۆ ماوەی 2 مانگ كە بەهۆیەوە زیاتر لە 100 هەزار كەس ئاوارەبوون.

لەگەڵ چوونەناو عەفرین، چەكدارە جیهادییەكان كە توركیا پشتیوانییان دەكات دەستیانكرد بە دزیی‌و تاڵانكردنی ماڵ‌و دوكانەكانی شارەكە، ئەوەش بووە جێی بایەخی ڕاگەیاندنەكانی جیهان‌و ڕێكخراوی هیومان ڕایتس ۆوچ كە چاودێری ڕەوشی مافی مرۆڤ دەكات لە سەرتاسەری دونیا ئەو دزیی‌و تاڵانییەی پشتڕاست كردووەتەوە.

تاڵانكردنی عەفرین. 18-3-2018.